مهمترین انواع سونوگرافی

سونوگرافی یکی از روش‌های تشخیص در پزشکی می باشد که به عنوان بی خطرترین روش تصویربرداری شناخته می‌شود. در سونوگرافی که با نام اولتراسوند نیز شناخته می‌‌شود، از امواج فراصوت که شنیدن آن‌ها برای انسان ممکن نیست، بهره می‌برند.

سونوگرافی تحولی عظیم در علم پزشکی ایجاد کرد. زیرا قبل از آن یا از انواع تصویربرداری پزشکی با اشعه ایکس استفاده می‌شد یا برای مشاهده درون بدن بیمار، پزشک مجبور به برش ناحیه مورد نظر بود که هیچ کدام موارد مطمئنی به حساب نمی‌آمدند.

تصویربرداری با اشعه ایکس گرچه امروزه نیز در مواردی خاص رایج است، اما حساسیت بالایی دارد و در صورت افزایش شدت این اشعه، صدمات قابل توجهی به سلول‌های بدن وارد خواهد شد. انجام جراحی بدون اطلاع از مشکلات داخلی بدن نیز یک اقدام خطرناک به حساب می‌آمد. بنابراین با کشف کاربرد امواج فراصوت و ساخت دستگاه سونوگرافی این مشکلات در علم پزشکی ریشه کن شد. برای تشخیص بیماری ها و مشکلات مختلف از انواع سونوگرافی استفاده می شود که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت.

انواع سونوگرافی کدامند؟

سونوگرافی را با توجه به ناحیه‌ای که مورد ارزیابی قرار می‌گیرد، به انواع مختلفی تقسیم می‌کنند. در ادامه این مطلب قصد داریم به توضیح هر کدام از این موارد پرداخته و شما را با آن‌ها بیشتر آشنا کنیم.

• سونوگرافی بیرونی

این نوع از سونوگرافی بیشتر برای معاینات بارداری همچون معاینه قلب جنین استفاده می شود. روش انجام آن هم بسیار ساده است. به این ترتیب که پزشک یا سونوگرافیست ناحیه مورد نظر را به ژل مخصوص آغشته می کند و پروب سونوگرافی را روی آن قسمت از بدن قرار داده و با حرکت دادن آن، وضعیت را بررسی می کند.

• سونوگرافی داخلی

زمانی که پزشک به اطلاعات دقیق‌تری نیاز داشته باشد، از این روش استفاده می‌شود. معمولاً برای بررسی دقیق غده پروستات در مردان و همچنین سونوگرافی رحم و تخمدان‌ها در زنان از سونوگرافی داخلی استفاده می‌گردد. برای انجام این سونوگرافی‌ها در مردان، پروب دستگاه را وارد مقعد و در زنان، پروب را وارد واژن می‌کنند تا اطلاعات دقیق‌تری را برای پزشک بدست آورند.

• سونوگرافی دستگاه گوارش و شکم

سونوگرافی شکم که با نام سونوگرافی شکم و لگن نیز شناخته می‌شود، از انواع سونوگرافی است که برای بررسی اندام‌های داخلی شکم مانند کبد، طحال، کیسه صفرا و لوزالمعده استفاده می‌شود. از سونوگرافی دستگاه گوارش برای بررسی دقیق معده و روده‌ها نمی‌توان بهره برد. زیرا فضاهای خالی امکان کارکرد صحیح امواج فراصوت را کاهش می‌دهد. اما در مواردی برای بررسی عروق و همچنین جدار معده و روده از این روش استفاده می‌شود.

از طریق سونوگرافی شکم و لگن می‌توان موارد زیر را تشخیص داد:

• وجود توده در بافت‌های نرم و پارگی در عضلات این بخش‌ها
• خونریزی در اندام‌های شکمی
• وجود عفونت و مایع آزاد
• وجود جسم خارجی در حفره شکمی
• وجود انواع تومورهای خوش خیم و بدخیم در نواحی شکمی و لگنی
• بررسی کلیه‌ها و مجاری ادراری
• بررسی کامل کبد و مجاری آن و تشخیص مواردی مانند کبد چرم، آبسه‌های کبدی و کیست‌های خوش خیم یا بدخیم
• تشخیص التهابات مرتبط با کیسه صفرا
• بررسی کامل پانکراس و تشخیص آبسه‌های پانکراسی

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: سونوگرافی پانکراس و کاربردهای آن

• سونوگرافی های دوران بارداری

اگر خانم، دارای پروسه‌ای طبیعی در بارداری باشد، به تشخیص پزشک زنان و زایمان نیاز به انجام 4 مرحله سونوگرافی بارداری دارد که زمان آن‌ها به شرح زیر است:

• شروع بارداری
• هفته 12 بارداری
• هفته 16 بارداری
• هفته 32 بارداری

البته گاهی به دلایلی نظیر کوچک بودن جنین یا ابتلای مادر به بیماری‌های فشار خون یا دیابت، ممکن است به صلاحدید پزشک معالج، تعداد سونوگرافی‌های بارداری افزایش یافته یا نیاز به تکرار آن‌ها باشد.

سونوگرافی‌های دوران بارداری انواع مختلفی دارند که توسط دستگاه‌های پیشرفته‌ای باید انجام شود. بنابراین به مراکز تصویر برداری مراجعه کنید که تجهیزات خود را از مراکز معتبر تجهیزات پزشکی تهیه می‌کنند.

1. سونوگرافی ترانس واژینال

یکی از انواع سونوگرافی که در دوره بارداری و به تجویز پزشک انجام می شود، سونوگرافی واژینال است. تفاوت اساسی سونوگرافی واژینال در نحوه انجام آن است. در این روش پروب دستگاه اولتراسوند را وارد واژن کرده و شروع به بررسی وضعیت جنین، تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های فالوپ می‌کنند. از طریق این سونوگرافی، پزشک می‌تواند سن جنین و تاریخ زایمان را مشخص کند. از طریق سونوگرافی ترانس واژینال دهانه رحم نیز مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

2. سونوگرافی NT یا پشت گردن جنین

سونوگرافی NT، روشی است که در هفته 11 تا 14 بارداری انجام می‌شود و در آن مواردی مانند میزان رشد، ضربان قلب و همچنین رشد مغز جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد. سونوگرافی پشت گردن جنین، نوعی سونوگرافی شکمی است که به کمک آن می‌توان سندروم داون و سایر نواقص ژنتیکی را تشخیص داد.

3. سونوگرافی سلامت جنین (آنومالی جنین)

در هفته 18 بارداری باید سونوگرافی آنومالی انجام گیرد تا سلامت کامل جنین و رشد متناسب با سن جنین تایید شود. به همین منظور پارامترهایی مانند محیط دور سر یا طول بلندترین استخوان بدن جنین مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

این روش از انواع سونوگرافی است که با آن حفره‌های قلب، کلیه‌ها، مثانه، مغز، نخاع، اندام‌های شکمی و اندام‌های جنسی نیز بررسی می‌شوند. البته مواردی همچون بررسی مقدار مایع آمنیوتیک، بند ناف جنین، موقعیت جفت و ضربان قلب نیز برای پی بردن به سلامت کامل جنین نیز لازم است.

4. سونوگرافی چهار بعدی

سونوگرافی چهار بعدی جزئیات کامل‌تری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. اگر بخواهیم سطح وضوح این سونوگرافی را بررسی کنیم می‌توانیم بگوییم در سونوگرافی چهار بعدی خمیازه کشیدن جنین نیز به وضوح مشخص است. البته پزشک این سونوگرافی را معمولاً برای بررسی‌های تکمیلی درخواست می‌کند که انجام آن در هر مرحله‌ای از بارداری امکان پذیر است.

• سونوگرافی اندوسکوپیک

سونوگرافی اندوسکوپیک روشی دقیق‌تر برای بررسی دستگاه گوارش و تنفسی است. در این روش از یک وسیله که چراغی در سر خود دارد، بهره می‌برند. این نوع سونوگرافی به دو نوع آندوسکوپیک اندام‌های تحتانی و آندوسکوپیک اندام‌های فوقانی تقسیم می‌شود.

در نوع اول موارد زیر ارزیابی می‌گردند:

• بافت پوششی دیواره مری، معده و روده کوچک
• عروق خونی، گره‌های لنفاوی
• اندام‌های دیگری نظیر کبد، کیسه صفرا و مجاری آن

در نوع دوم به بررسی موارد زیر می‌پردازیم:

• اسفنکتر مقعد (دریچه مقعد)
• علاوه بر رگ‌های خونی و گره‌های لنفاوی‌ کیست‌ها و تومورها نیز بررسی می‌شود.
• بافت پوششی دیواره روده بزرگ

• سونوگرافی دستگاه ادراری

این سونوگرافی برای بررسی همه اجزای دستگاه دفع ادرار که شامل دو کلیه، دو میزنای، مثانه و میز‌راه است، مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته بخشی به نام حالب به علت قطر کم و مجاری خوابیده روی هم، از طریق سونوگرافی دستگاه ادراری قابل بررسی نیست. از طریق سونوگرافی کلیه و دستگاه ادراری، بیماری‌هایی از قبیل بزرگ شدن کلیه‌‌ها، سنگ کلیه، تومورها و دیگر بیماری‌های مرتبط با دستگاه دفع ادرار، قابل تشخیص است.

• سونوگرافی قلب و عروق

سونوگرافی قلب و عروق که با نام اکوکاردیوگرافی نیز معروف است، برای تشخیص ناهنجاری‌هایی از قبیل نارسایی دریچه‌ها، پمپاژ نامناسب خون و به طور کلی بررسی وضعیت و عملکرد قلب و دریچه‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در سونوگرافی قلب و عروق یک برش دو بعدی از قلب نمایش داده می‌شود و در صورت پیشرفته بودن تجهیزات می‌توان انتظار تشکیل یک تصویر سه بعدی از قلب را نیز داشت.

• سونوگرافی بیضه ها

بیضه‌‌ها به دلایل متعددی ممکن است نیاز به سونوگرافی پیدا کنند. برای مثال بیماری‌هایی نظیر واریکوسل (گشادی سیاهرگ‌های بیضه)، هیدروسل (آب آوردن کیسه بیضه) و پیچش بیضه‌ها، از طریق سونوگرافی بیضه‌ها قابل تشخیص هستند. در صورتی که به این منطقه حساس ضربه‌‌ای وارد شود، پزشک ارزیابی بیضه‌ها از طریق سونوگرافی را تجویز خواهد کرد.

• سونوگرافی غده تیروئید

یکی دیگر از انواع سونوگرافی، تصویربرداری از غده تیروئید است. به دو منظور ممکن است پزشک درخواست سونوگرافی تیروئید را مطرح کند، یکی از آن‌ها برای تشخیص تومورها و کیست‌‌ها بوده و دیگری برای مشخص شدن جایگاه غده تیروئید است. زیرا در مواردی ممکن است این غده به داخل سینه و پشت جناغ کشیده شده باشد.

• سونوگرافی سینه

سونوگرافی سینه اولین مرحله برای تشخیص سرطان سینه است. سرطان سینه بین بانوان بسیار شایع است و البته این موضوع به این معنا نیست که آقایان از ابتلا به این بیماری مصون هستند. پزشک معالج اگر مشکوک به سرطان سینه شود، اولین اقدامی که انجام می‌دهد، فرستادن فرد برای انجام سونوگرافی سینه است. سونوگرافی سینه می‌تواند انواع تومورها و کیست‌ها در بافت سینه را مشخص کند.

• سونوگرافی چشم

اطلاعات حاصل از سونوگرافی چشم می‌تواند داده‌های مفیدی از کره چشم، فضای پشت آن، محتویات داخل فضای پشت چشم و همچنین اطلاعاتی از تومورهای داخلی آن در اختیار پزشک قرار دهد. افراد مبتلا به عارضه‌های چشمی به تشخیص پزشک معالج خود باید سونوگرافی چشم را انجام دهند.

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: سونوگرافی چشم و ضرورت استفاده از دستگاه های هندهلد برای آن

• سونوگرافی ارتوپدی

سونوگرافی ارتوپدی از دیگر انواع سونوگرافی است که به بررسی عضلات، مفاصل‌، تاندون‌ها و رباط‌های بدن می‌پردازد. برای این کار فرد بیمار بر روی یک تخت قرار می‌گیرند و سونوگرافیست ناحیه مورد بررسی را به ژل آغشته کرده و بررسی را شروع می‌کند.

 از طریق سونوگرافی ارتوپدی بیماری‌های زیر قابل تشخیص می‌باشد:

• پارگی تاندون آشیل
• در رفتگی مادرزادی مفصل ران
• پارگی عضلات در ناحیه شانه
• مینیسک‌ زانو
• خونریزی‌های داخلی عضلات
• تومورهای موجود در بافت‌های نرم بدن

• سونوگرافی در بیماری ‌های زنان

به دلیل اهمیت بالای دستگاه تولید مثل بانوان، بررسی آن بسیار حائز اهمیت است. با روی کار آمدن دستگاه‌های سونوگرافی، امکان تشخیص بیماری‌های مختلف در زنان مانند فیبروم‌ها، توده‌های رحمی، کیست‌های مختلف تخمدان‌ها و عفونت‌های لگنی آسان‌تر شد. همچنین به علت تشخیص‌ زود هنگام با استفاده از روش سونوگرافی، بسیاری از این بیماری‌ها قابل درمان خواهد بود.

• سونوگرافی داپلر عروق

برای آن که بتوانند خونی که داخل رگ‌ها جریان دارد را بررسی کنند از سونوگرافی داپلر استفاده می‌کنند. با این نوع سونوگرافی می‌توان انواع مشکلات تنگی، انسداد و گرفتگی عروق، جداسازی تومورهای خوش خیم از بدخیم و هزاران مشکل دیگر که با عروق در ارتباط است را تشخیص داد.

• سونوگرافی مثانه زنان

زنان به دلایلی از قبیل زایمان و عفونت‌های مجاری ادراری مستعد ابتلا به بیماری‌های مثانه هستند. انجام سونوگرافی مثانه به تشخیص این بیماری‌ها کمک شایانی می‌کند. مثانه اندامی مثلثی شکل است که در حفره لگنی واقع شده است. از سونوگرافی مثانه برای تشخیص میزان ادرار باقی مانده در مثانه، تشخیص توده و سنگ درون مثانه و همچنین اندازه گیری ابعاد مثانه استفاده می‌گردد.

هنگام کار گذاشتن سوند نیز برای تعیین جایگاه دقیق آن از سونوگرافی مثانه کمک می‌گیرند. سونوگرافی مثانه معمولاً با مثانه پر انجام می‌شود. البته لب‌ریز بودن مثانه نیز می‌تواند سبب خطا در سونوگرافی شود. به همین علت معمولاً پزشکان، سونوگرافی را یک بار با مثانه پر و بار دیگر با مثانه خالی انجام می‌دهند که تشخیص، بدون خطا باشد.

معایب سونوگرافی

با وجود کارایی بالای سونوگرافی اما نمی‌توان از آن برای تصویر برداری از مناطق خالی (دارای هوا) مانند معده و روده و همچنین استخوان‌های بدن بهره برد. در این موارد پزشک از روش‌های دیگری نظیرMRI  یا سی‌تی‌اسکن استفاده می‌کند.

فواید سونوگرافی

به علت استفاده از امواج بدون ضرر فراصوت، برای اولین بار از سونوگرافی جهت معاینه‌های بارداری استفاده شد که کمک بزرگی به علم پزشکی بود. البته دامنه استفاده از انواع سونوگرافی و مزایای آن بسیار وسیع است که ما در این جا مهمترین آن‌ها را بیان کردیم.

انواع دستگاه های سونوگرافی

در گذشته‌ای نه چندان دور دستگاه‌های سونوگرافی فقط به شکل ثابت و بزرگ شناخته می‌‌شدند که تنها توسط سونوگرافیست‌ها قابل استفاده بود. اما با پیشرفت علم دستگاه‌های پرتابل (قابل حمل) سونوگرافی نیز به بازار عرضه شد. سونوگرافی هندهلد نیز نوعی دستگاه سونوگرافی قابل حمل است که از طریق سیستم وایرلس کار می‌کند و می‌تواند تصاویر دریافتی را به کامپیوتر یا گوشی منتقل کند.

دستگاه سونوگرافی هندهلد تفاوتی در کارایی و میزان دقت با دستگاه‌های ثابت سونوگرافی ندارد. بنابراین می‌توان از این دستگاه برای انجام انواع سونوگرافی‌ها و تشخیص انواع بیماری‌ها استفاده کرد.

در نهایت باید گفت سونوگرافی یکی از اقدامات تشخیصی است که برای انواع بیماری‌ها کاربرد داشته و یک اشتباه کوچک در انجام آن می‌تواند پروسه درمان و حتی تشخیص بیماری یک فرد را با چالش روبرو کند. از این رو باید در دو مورد دقت فراوان داشت. لذا باید ضمن استفاده از دستگاه های باکیفیت، در انجام آن دقت بالایی به خرج داد.

ما در ایده گستر قدرت ضمن عرضه دستگاه های سونوگرافی هندهلد با بهترین کیفیت، آموزش سونوگرافی را به پزشکان در تخصص های مختلف ارائه می کنیم. اگر پزشکی هستید که به تشخیص و درمان اصولی و به موقع اهمیت می دهید، می توانید برای دریافت مشاوره با ما تماس بگیرید. همچنین اگر پزشکی را می شناسید که این دغدغه را دارد، می توانید به ما معرفی کنید.