سونوگرافی واژینال چیست؟

سونوگرافی واژینال، یکی از ابزارهای تشخیصی مهم و دقیق در حوزه زنان و زایمان است که با وجود اهمیت بالای آن، همچنان برای بسیاری از زنان نگرانی‌ها و سوالاتی را به همراه دارد. علت تجویز سونوگرافی واژینال، روش انجام آن و میزان درد و ناراحتی این فرایند، از جمله دغدغه‌هایی است که ذهن بسیاری از بانوان را درگیر می‌کند. 

این نوع سونوگرافی با ارائه تصاویری دقیق‌تر از رحم، تخمدان‌ها و اندام‌های داخلی، به پزشکان کمک می‌کند تا به موقع مشکلاتی چون کیست‌ها، فیبروم‌ها یا حتی دلایل ناباروری را شناسایی کنند. با آگاهی بیشتر از این روش، می‌توان نگرانی‌ها را کاهش داد و به شناخت بهتری درباره وضعیت سلامت خود دست یافت.

سونوگرافی واژینال چیست؟

بررسی اندام‌های داخلی بانوان، باید به شکل دقیق‌تری انجام شود تا بتوان از نتایج حاصله مطمئن بود. به همین منظور دستگاه‌های جدیدتری برای سونوگرافی طراحی شده‌اند که یکی از بهترین آنها، دستگاه سونوگرافی واژینال می‌باشد. مهمترین کاربرد این دستگاه، تصویربرداری از جنین برای بررسی و ارزیابی سلامت آن است.

پزشک برای استفاده از دستگاه سونوگرافی واژینال، باید آن را در داخل واژن قرار دهد. این دستگاه نیز مانند سایر دستگاه‌های اولتراسوند، امواج صوتی را به سمت اندام‌های داخلی بدن مانند رحم ارسال می‌کند و با تصویربرداری و عکس برداری، نتایج را روی صفحه نمایشگر مشخص می‌کند. فرآیند سونوگرافی ناحیه واژینال به هیچ وجه دردناک نیست و بین ۱۵ الی ۲۰ دقیقه به پایان می‌رسد.

قبل از اینکه این نوع دستگاه اولتراسوند برای انجام سونوگرافی رحم و تخمدان، طراحی و وارد بازار شود، مشکلات بسیار زیادی مثل سقط جنین یا سرطان دهانه رحم بین بانوان وجود داشت که به علت تشخیص دیر هنگام، آسیب بسیار زیادی به این دسته از بانوان وارد می‌کرد. اما امروزه می‌توان از دستگاه سونوگرافی واژینال برای بررسی عفونت، انواع کیست و غده در داخل رحم، سرطان یا مشکلات جنین استفاده کرد.

سونوگرافی واژینال چه مواردی را نشان می‌دهد؟

سونوگرافی واژینال برای بررسی اندام‌های داخلی لگن مانند رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ استفاده می‌شود. مهم‌ترین مواردی که این سونوگرافی نشان می‌دهد عبارتند از:

• کیست‌های تخمدان
• فیبروم‌های رحمی
• بارداری‌های خارج رحمی
• پیشرفت بارداری (مشاهده ضربان قلب جنین)
• ضخامت و وضعیت اندومتر
• انسداد لوله‌های فالوپ
• عفونت‌ها یا التهاب‌های لگنی
• پولیپ‌های رحمی

این روش به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات مختلف لگنی و بارداری را به‌سرعت شناسایی کند.

انواع سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال به‌عنوان یکی از روش‌های تصویربرداری پیشرفته با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا، برای تشخیص انواع بیماری‌ها و ارزیابی وضعیت اندام‌های داخلی لگن و رحم به کار می‌رود. این روش دقیقاً برای بررسی مشکلاتی همچون کیست‌های تخمدان، فیبروم‌های رحمی، بارداری‌های خارج از رحم و بررسی وضعیت رحم در دوران بارداری استفاده می‌شود.

سونوگرافی واژینال به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود:

1. سونوگرافی ترانس واژینال (Transvaginal Ultrasound)

در این نوع سونوگرافی، پروب دستگاه مستقیماً وارد واژن می‌شود. این روش به‌ویژه برای دریافت تصاویری دقیق‌تر و با جزئیات بیشتر از اندام‌های لگنی از جمله رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ مفید است. سونوگرافی ترانس واژینال به پزشک کمک می‌کند تا از نزدیک وضعیت کیست‌ها، فیبروم‌ها، و حتی بارداری‌های خارج رحمی را بررسی کند. این نوع سونوگرافی معمولاً برای بررسی مشکلات ناباروری یا ارزیابی بارداری‌های اولیه انجام می‌شود.

2. سونوگرافی ترانس شکمی (Abdominal Ultrasound)

در این روش، پروب دستگاه روی شکم قرار می‌گیرد و تصاویر کلی‌تری از اندام‌های لگنی به‌ویژه رحم و تخمدان‌ها ارائه می‌دهد. این نوع سونوگرافی معمولاً برای بررسی وضعیت عمومی اندام‌های داخلی لگن، بررسی بارداری‌های پیشرفته‌تر و همچنین نظارت بر رشد جنین در دوران بارداری انجام می‌شود.

سونوگرافی ترانس واژینال یا داخلی چه کاربرد‌هایی دارد؟

سونوگرافی واژینال به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود. یکی از مهمترین روش‌های آن، سونوگرافی داخلی یا ترنس واژینال است.

• در روش سونوگرافی داخلی، ابتدا پزشک روی سطح مبدل اولتراسوند را با استفاده از کاندوم پوشش می‌دهد.
• سپس روی سطح آن، یک ژل مخصوص قرار می‌دهد تا به راحتی در داخل واژن حرکت کند. برخی از بانوان فکر می‌کنند که سونوگرافی داخلی درد زیادی دارد. اما استفاده از ژل باعث می‌شود که این کار بدون درد انجام شود.
• در مرحله بعد، پروب دستگاه وارد واژن شده و از بخش‌های داخلی بدن مثل رحم یا جنین تصویر برداری می‌کند. این تصاویر روی نمایشگر مشخص می‌شود. از این روش برای تشخیص سرطان و مشکلات دهانه رحم، تشخیص بیماری‌های جنین، تشخیص کیست و بررسی ناباروری و مشکلات بارداری استفاده می‌شود.

تفسیر جواب سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال یکی از روش‌های دقیق تصویربرداری در حوزه زنان و زایمان است که به کمک آن ساختار اندام‌های داخلی لگن شامل رحم، تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ و بافت‌های اطراف ارزیابی می‌شود. تفسیر جواب این سونوگرافی نیازمند دانش تخصصی پزشکی است و باید توسط متخصص زنان یا رادیولوژیست انجام گیرد.

در گزارش سونوگرافی واژینال معمولاً موارد زیر بررسی و ذکر می‌شوند:

• رحم و حفره اندومتر: اندازه، شکل، ضخامت و وضعیت پوشش داخلی رحم (اندومتر) که در چرخه قاعدگی و باروری اهمیت دارد.
• تخمدان‌ها: اندازه و حجم تخمدان، وجود یا عدم وجود فولیکول‌ها، کیست‌ها یا توده‌های احتمالی.
• لوله‌های رحمی: در شرایط خاص، انسداد یا اتساع لوله‌های فالوپ می‌تواند دیده شود.
• وجود مایعات یا ضایعات غیرطبیعی: مانند خونریزی داخلی، عفونت یا توده‌های لگنی.
• ارزیابی در بارداری: بررسی سلامت و موقعیت جنین در مراحل اولیه بارداری، تشخیص بارداری خارج رحمی یا بررسی ضربان قلب جنین.

نکته مهم این است که عبارات و اصطلاحات پزشکی درج‌شده در گزارش سونوگرافی به‌تنهایی برای تشخیص کافی نیستند و تفسیر نهایی باید با توجه به علائم بالینی، سابقه پزشکی بیمار و سایر آزمایش‌ها انجام شود.

بهترین زمان برای سونوگرافی واژینال

اگر قصد انجام سونوگرافی واژینال را دارید، بهتر است برای دقت بیشتر در نتایج، آن را بین روزهای 5 تا 11 سیکل قاعدگی برنامه‌ریزی کنید. البته این محدودیت زمانی الزامی نیست و پزشک معالج زمان مناسب را تعیین خواهد کرد.

در روزهای ۵ تا ۱۱ چرخه قاعدگی، پوشش داخلی رحم (اندومتر) نازک‌ترین حالت خود را دارد. این امر باعث می‌شود تا پزشک به وضوح بتواند ضخامت اندومتر، وجود هرگونه ضایعه مانند پولیپ یا فیبروم و همچنین وضعیت رحم و تخمدان‌ها را ارزیابی کند.

مزایای انجام سونوگرافی واژینال در این بازه زمانی شامل:

•       تشخیص دقیق‌تر ضخامت اندومتر: در این دوره، هرگونه ضخامت غیر طبیعی اندومتر به راحتی قابل تشخیص است که می‌تواند نشانه‌ای از برخی بیماری‌ها مانند آندومتریوز یا سرطان رحم باشد.
•       رویت بهتر ساختار رحم و تخمدان‌ها: با نازک بودن اندومتر، ساختارهای داخلی رحم و تخمدان‌ها واضح‌تر دیده می‌شوند و امکان تشخیص کیست‌ها، فیبروم‌ها و سایر ضایعات به طور دقیق‌تر فراهم می‌شود.
•       کاهش احتمال تداخل خونریزی: در روزهای ابتدایی قاعدگی، خونریزی معمولا کمتر است و این امر باعث می‌شود تا کیفیت تصاویر سونوگرافی بهتر باشد.

اما برای بررسی‌های خاص، زمان‌های مشخصی توصیه می‌شود:

•       بررسی ضخامت اندومتر: بهترین زمان برای بررسی ضخامت اندومتر (لایه داخلی رحم) بلافاصله پس از پایان قاعدگی و در روزهای 5 تا 11 چرخه قاعدگی است. در این زمان، ارزیابی پوشش اندومتر دقیق‌تر انجام می‌شود.
•       بررسی فولیکول‌های تخمدان: اگر هدف از انجام سونوگرافی، بررسی فولیکول‌های تخمدان برای ارزیابی باروری باشد، بهتر است این سونوگرافی حدود 14 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی انجام شود. در این زمان، فولیکول غالب قابل شناسایی است.
•       بررسی کیست تخمدان: زمان انجام سونوگرافی برای بررسی کیست تخمدان به تشخیص پزشک بستگی دارد و ممکن است در هر زمانی از چرخه قاعدگی انجام شود.

به‌طور کلی بسته به اینکه به چه دلیلی سونوگرافی تجویز شده است، پزشک زمان مناسب را تعیین می‌کند. در برخی موارد، مانند درد حاد لگن، ممکن است نیاز به انجام فوری سونوگرافی باشد.

روش انجام سونوگرافی واژینال

روش انجام سونوگرافی ناحیه واژینال بسیار ساده است. همانطور که گفته شد، پزشک روی سطح پروب سونوگرافی را با استفاده از یک ژل مخصوص و کاندوم پوشش می‌دهد و آن را به آرامی درون ناحیه واژن قرار خواهد داد. در ادامه سنسورهای روی دستگاه، امواج را برای اندام‌های داخلی مثل تخمدان و رحم ارسال می‌کنند.

این امواج بعد از برخورد به اندام‌ها بازتاب می‌شوند و بازتاب آن‌ها می‌تواند به شکل تصویر روی صفحه نمایشگر مشخص شود. جالب است بدانید حتی دستگاه سونوگرافی پرتابل نیز می‌توانند تصاویر تقریباً دقیقی از وضعیت داخلی رحم و جنین در اختیار پزشک و تکنسین قرار دهند. بنابراین انتخاب مناسبی برای انجام اولتراسوند ناحیه واژینال هستند.

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: سونوگرافی پرتابل چیست؟

آمادگی قبل از سونوگرافی واژینال

برای انجام سونوگرافی ناحیه واژینال، نیازی نیست آمادگی خاصی داشته باشید. فقط پزشک باید بهترین زمان برای انجام سونوگرافی را مشخص کند. به همین دلیل قبل از سونوگرافی، سعی کنید به پزشک مراجعه کنید تا مشخص شود که دقیقا در چه زمانی باید اولتراسوند ناحیه واژینال را انجام دهید. همچنین قبل از انجام سونوگرافی، مثانه خود را تخلیه کنید. اگر قصد دارید در زمان قاعدگی، اولتراسوند ناحیه واژینال را انجام دهید و از تامپون استفاده می کنید، تامپون را از داخل رحم خارج کنید.

خونریزی بعد از سونوگرافی واژینال

خونریزی پس از سونوگرافی واژینال به خصوص در چند ساعت یا روز اول، کاملا طبیعی و نگران‌کننده نیست. این خونریزی اغلب به دلیل کمی تحریک دهانه رحم در حین انجام سونوگرافی رخ می‌دهد و معمولا خفیف و به رنگ صورتی یا قهوه‌ای است.

با این حال، اگر خونریزی شدید و همراه با درد شدید شکمی یا تب باشد، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید. در این موارد، ممکن است دلایل دیگری مانند عفونت یا پارگی جزئی وجود داشته باشد که نیاز به بررسی و درمان دارد. به‌طور کلی، اگر خونریزی خفیف و کوتاه‌مدت باشد با استراحت کافی و استفاده از نوار بهداشتی به راحتی برطرف می‌شود.

سونوگرافی ترانس واژینال چقدر طول می کشد؟

سونوگرافی ترانس واژینال معمولا بین 15 تا 20 دقیقه طول می‌کشد. البته این زمان بسته به پیچیدگی معاینه و اطلاعاتی که پزشک درخواست کرده است، می‌تواند متغیر باشد. مدت زمان کوتاه‌تر این نوع سونوگرافی به‌دلیل دقت بالای آن است؛ چرا که پروب سونوگرافی به‌طور مستقیم وارد واژن می‌شود و تصاویری با کیفیت‌تر از رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ ارائه می‌دهد.

عوارض سونوگرافی واژینال

سونوگرافی واژینال، هیچ گونه خطری ندارد. زیرا امواجی که به سمت اندام‌های داخلی بدن بازتاب می‌شوند، امواج فراصوت هستند و اشعه آنها اصلا خطرناک نیست.

گاهی اوقات ممکن است برخی از بانوان، به ژلی که روی پروب دستگاه قرار می‌گیرد، حساسیت نشان دهند. ولی برخی از مواد جدیدتر، وارد بازار شده‌اند که هیچگونه حساسیتی در برخورد با دهانه رحم ایجاد نمی‌کنند.

همچنین ممکن است فردی باردار باشد و کیسه آب او پاره شده باشد، در این حالت امکان بروز عفونت در جنین، بسیار زیاد است. به همین دلیل نباید از سونوگرافی واژینال استفاده کرد.

اندازه پروب سونوگرافی واژینال

پروب دستگاه سونوگرافی واژینال، قطری به اندازه یک الی یک و نیم سانتیمتر دارد و طول آن به حدود ۲۰ سانتیمتر می‌رسد. البته شاید فکر کنید که تمام پروب دستگاه سونوگرافی واژینال وارد واژن می‌شود، در حالی که پزشک ممکن است بنابر صلاحدید خود و نوع بیماری شخص که باید مورد بررسی قرار بگیرد، تنها ۴ الی ۵ سانتی متر را وارد واژن کند.

تفاوت ترانس واژینال با سونوگرافی لگن چیست؟

روش انجام سونوگرافی ترانس واژینال با لگن متفاوت است. در سونوگرافی لگن، پزشک یا تکنسین سونوگرافی، پروب دستگاه را روی قسمت پایینی شکم قرار می‌دهد تا تخمدان‌ها و اندام‌های داخلی بدن را بررسی کند. ولی در سونوگرافی ترانس واژینال، دستگاه درون واژن قرار می‌گیرد.

سونوگرافی ترانس واژینال، نتایج دقیق‌تری داشته و اطلاعات بیشتری در اختیار پزشک قرار می‌دهد. با این وجود انجام سونوگرافی ناحیه واژینال برای بسیاری از بانوان امکان‌پذیر نیست. به عنوان مثال، معمولاً برای بررسی مشکلات و بیماری‌های تخمدان و رحم دختران، از سونوگرافی لگن استفاده می‌شود.

برای انجام اولتراسوند ناحیه لگن باید از قبل به اندازه کافی آب بخورید تا مثانه شما پر باشد. ولی برای سونوگرافی واژینال نیاز به انجام این کار نیست. گاهی اوقات ممکن است در زمان انجام سونوگرافی ترانس واژینال و به دلیل عدم تبحر پزشک، شخص احساس درد خیلی کمی داشته باشد. ولی در زمان انجام سونوگرافی لگن یا سونوگرافی شکمی، هیچگونه دردی وجود نخواهد داشت.

چه کسانی نباید سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهند؟

افرادی که دچار انسداد واژن، جراحی اخیر در ناحیه واژن یا عفونت فعال در این ناحیه هستند، نباید سونوگرافی ترانس واژینال انجام دهند. همچنین، در صورتی که بیمار نسبت به انجام این نوع سونوگرافی تمایل نداشته باشد، پزشک به درخواست او روش دیگری را جایگزین می‌کند. در برخی موارد خاص مانند پرده بکارت، ممکن است پزشک سونوگرافی رکتال را جایگزین سونوگرافی ترانس واژینال کند.

به‌طور کلی اگرچه سونوگرافی واژینال روشی ایمن و مفید است، اما در برخی شرایط خاص انجام آن ممکن است مناسب نباشد؛ بنابراین، قبل از انجام این نوع سونوگرافی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا از مناسب بودن آن برای شما اطمینان حاصل کنید.

آیا می‌توان در دوران قاعدگی سونوگرافی واژینال انجام داد؟

استفاده از سونوگرافی همراه واژینال یا دستگاه‌های مبله، باید در زمان مناسبی انجام شود. برخی افراد تصور می‌کنند که نمی‌توان سونوگرافی واژینال را در زمان قاعدگی انجام داد. ولی هیچ مشکلی برای انجام سونوگرافی واژینال در دوره عادت ماهیانه وجود ندارد.

البته تخمدان و رحم شما باید در وضعیت مناسبی قرار داشته باشند. به عنوان مثال، اگر می‌خواهید میزان باروری تخمدان‌ها را مورد بررسی قرار دهید، بهتر است حدود ۱۴ روز قبل از قاعدگی برای انجام سونوگرافی واژینال اقدام کنید. اگر می‌خواهید کیست و غده‌های داخل رحم را بررسی کنید، بهتر است حدود دو هفته بعد از قاعدگی این کار را انجام دهید.

آیا سونوگرافی واژینال را می‌‌توان در بارداری انجام داد؟

سونوگرافی واژینال یکی از روش‌های رایج و ایمن برای بررسی وضعیت جنین در دوران بارداری است. این روش تصویربرداری، به پزشک کمک می‌کند تا اطلاعات دقیقی از رشد جنین، موقعیت جفت، میزان مایع آمنیوتیک و سایر موارد مرتبط با سلامت مادر و جنین به دست آورد.

دستگاه سونوگرافی واژینال

دستگاه‌های سونوگرافی با توجه به عضو مورد نظر، شکل و ویژگی‌های متفاوتی دارند. یکی از پرکاربرد‌ترین دستگاه‌های سونوگرافی، دستگاه سونوگرافی واژینال نام دارد. این دستگاه ممکن است به شکل‌های مختلفی مثل سونوگرافی مبله یا به صورت دستگاه سونوگرافی هندهلد مورد استفاده قرار گیرد. دستگاه‌های سونوگرافی واژینال، می‌توانند امواج صوتی با فرکانس بالا را به سمت اندام‌های داخلی بانوان، مثل رحم یا تخمدان ارسال کنند.

این دستگاه‌ها، امکان تصویربرداری داخل رحم را به پزشک می‌دهند. در سونوگرافی ناحیه واژینال، بخش‌های مختلفی مثل دهانه رحم، واژن، آندومتر لوله‌های رحمی، مثانه و تخمدان‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. تفاوت این سونوگرافی ها با سایر دستگاه‌ها، این است که با استفاده از آنها، پروب در داخل رحم قرار می‌گیرد.

سوالات پرتکرار