سونوگرافی لگن

شاید در ذهن بسیاری از افراد، فقط برای بارداری از سونوگرافی استفاده می شود؛ ولی این تصور کاملا غلط است. بسیاری از توده ها و بیماری ها نیز با استفاده از سونوگرافی قابل تشخیص هستند که یکی از آنها سونوگرافی لگن است.

سونوگرافی لگن در بهترین زمان ممکن از وجود بیماری یا عارضه به پزشک متخصص خبر می‌دهد. این روش انواع مختلفی دارد و بسیار پرکاربرد است. چرا که از طریق آن فرآیند درمان و شناخت زود هنگام بیماری ممکن می‌گردد. البته در برخی موارد به منظور تشخیص سلامت بخش مورد نظر و عدم وجود اختلال عملکردی، تجویز خواهد شد.

سونوگرافی لگن چیست؟

سونوگرافی لگن یکی از آزمایشات تصویربرداری است که از طریق امواج صوتی انجام می شود. این آزمایش از نقاط مختلفی همچون لگن تصاویری برای شناخت بیماری‌ها ایجاد می‌کند. این روش سونوگرافی در بسیاری از مراکز درمانی رایج بوده و جهت شناخت و درمان بیماری‌های متعددی کاربرد دارد. در سونوگرافی لگن، از اندام‌های بین شکم و ناحیه شکم تصویر گرفته می‌شود.

در این روش تصویربرداری از طریق اولتراسوند (Ultrasound) فرکانس‌های لازم دریافت می‌شوند. اولتراسوند با قرارگیری بر روی ناحیه مورد نظر، امواج ایجاد شده در ساختار درونی اندام را منعکس می‌کند. در نهایت این امواج بر روی صفحه نمایش ظاهر خواهند شد.

اولتراسوند از یک مبدل استفاده می‌کند و امواج اولتراسوند را با فرکانس بسیار بالایی که شنیده نمی‌شود، ارسال می‌کند. نحوه انجام این روش تصویربرداری بدین شکل است که پروب سونوگرافی روی پوست قرار می‌گیرد و امواج اولتراسوند از طریق بدن به اندام‌ها و ساختارهای درونی حرکت می‌کنند.

در ادامه امواج صوتی مانند یک پژواک از اندام‌ها خارج می‌شوند و به مبدل باز می‌گردند. مبدل امواج منعکس شده را پردازش می‌کند و سپس توسط کامپیوتر، تبلت یا گوشی به تصویری از اندام‌ها یا بافت‌های مورد بررسی تبدیل می‌شود. سونوگرافی لگن شامل بخش‌های مختلفی از این ناحیه از بدن است که عبارتند از:

• مثانه
• لوله‌های فالوپ
• واژن
• تخمدان‌ها
• پروستات
• رکتوم (بخش پایینی روده)

به طور کلی سونوگرافی لگن به تشخیص بیماری‌هایی همچون تومور و کیست‌ها کمک زیادی می‌کند. این نوع سونوگرافی به شکل خارجی و داخلی برای قسمت مورد نظر انجام می‌گیرد.

نحوه انجام سونوگرافی لگن

همانطور که پیش‌تر اشاره شد، سونوگرافی لگن از طریق یک مبدل انتقال دهنده امواج انجام می‌شود و در نهایت امواج دریافتی از اندام و بافت مورد نظر در صفحه نمایشگر نشان داده می‌شوند. سه روش متداول جهت انجام سونوگرافی لگن وجود دارد که عبارتند از:

• سونوگرافی ترانس ابدومینال
• سونوگرافی واژینال
• سونوگرافی ترانس رکتال

انجام این سونوگرافی، با دراز کشیدن بیمار روی تخت آغاز می شود. در صورتی که سونوگرافی از قسمت شکمی یا نواحی دیگر باشد، پروب روی شکم یا ناحیه مورد نظر قرار می گیرد و با توجه به اینکه عمق محل مورد هدف به چه میزان است، فرکانس بیشتر یا کمتر می‌شود. در نتیجه تصاویر کاملا دقیقی از اندام‌های داخلی نمایش می‌دهد.

برخی از نتایج انواع این آزمایش رنگی و برخی دیگر سیاه و سفید هستند. به عنوان مثال تصویربرداری جهت پایش جریان خون در اندام‌ها، به نوع رنگی آن احتیاج دارد.

روش های انجام سونوگرافی لگن

با توجه به اینکه سونوگرافی لگن از قسمت‌های مختلفی در این ناحیه انجام می‌گیرد؛ روش‌های متعددی نیز برای انجام آن وجود دارد. البته تشخیص اینکه سونوگرافی به چه روشی انجام شود، وابسته به نظر پزشک متخصص است. در ادامه برخی روش‌های رایج سونوگرافی لگن را شرح می‌دهیم:

• سونوگرافی ترانس ابدومینال

این مدل سونوگرافی جهت دریافت تصاویر مهمی از جهات مختلف لگن و مثانه انجام می‌گردد. در این روش سونوگرافی، ابتدا محل مورد نظر به ژل آغشته شده و مبدل بر روی آن کشیده‌ می‌شود. البته قبل از انجام این سونوگرافی، باید مثانه فرد پر باشد.

• سونوگرافی ترانس واژینال

این روش یکی از سونوگرافی‌های داخلی به حساب می‌آید و مبدل از راه رحم و واژن وارد می‌شود. در نتیجه تصاویر مختلفی از جهات مختلف ایجاد می‌گردد. با انجام سونوگرافی واژینال، هرگونه ناهنجاری در آندومتر، لوله‌های فالوپ و … تشخیص داده می‌شود. همچنین با وجود تصاویر بدست آمده، تشخیص بیماری‌ یا منشاء درد بسیار راحت‌تر خواهد بود.

پیشنهاد به مطالعه بیشتر: سونوگرافی بارداری

• سونوگرافی ترانس رکتال

این سونوگرافی نیز از انواع تصویربرداری داخلی محسوب شده و مبدل وارد مقعد خواهد شد. در واقع با تابیده شدن امواج اولتراسوند به اطراف این قسمت بدن، اطلاعات بسیار زیادی از ناحیه مورد نظر دریافت می‌گردد. همچنین جهت انجام این مدل سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده نخواهد شد. در نتیجه خطر زیادی برای فرد ایجاد نمی‌کند. ناگفته نماند در برخی موارد جهت درمان انواع مختلفی از بیماری‌ها از جراحی هیستروسکوپی و لاپاراسکوپی استفاده می‌شود.

دلایل انجام سونوگرافی لگن

معمولا سونوگرافی لگن جهت ارزیابی و اندازه گیری اندام‌های مختلف لگن مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع سونوگرافی در زنان و مردان کاربرد دارد. همچنین برای بررسی شکل، موقعیت رحم، اندازه و عملکرد درست تخمدان‌ها بسیار موثر است.

به طور کلی انجام سونوگرافی جهت بررسی اکوژنیسیته، ضخامت و همچنین توده‌های موجود در میومتر و آندومتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. بروز تغییر شکل در مثانه نیز به وسیله این مدل سونوگرافی قابل تشخیص خواهد بود. برخی از دلایل دیگر تجویز سونوگرافی لگن به شرح ذیل است:

• تشخیص ناهنجاری ‌های دیواره رحم
• وجود بیماری‌های التهابی لگن
• بررسی وضعیت داخل رحمی (IUD)
• تشخیص فیبروئید (توده خوش خیم)
• اطلاع از وجود سرطان کولورکتال
• وارسی مایع آسپیراسیون
• آزمایش بررسی شرایط جنین‌های خاص
• بررسی دلیل وجود خون در ادرار
• درد شکم و عملکرد غیرعادی کبد
• وجود عفونت در مجاری ادراری
• سیستیت و درد در ناحیه کلیه‌ها

پایش حاملگی خارج از رحم و مشاهده ضایعات موجود در لگن نیز از جمله دلایل مهم انجام این روش تصویربرداری محسوب می‌شود. همچنین این روش جهت ارزیابی اندازه مثانه قبل و بعد از ادرار نیز به کار می‌رود.

کاربردهای سونوگرافی لگن

یکی از دلایل ایجاد دردهای لگنی وجود سنگ در صفراست؛ چراکه سبب بروز سوء‌ هاضمه و درد می‌گردد. از آن جایی که لوزالمعده وظیفه تولید انسولین را به عهده دارد و کلیه نیز مسئولیت فیلتر نمودن سموم را عهده‌دار است؛ سنگ‌های موجود در ادرار، موجب ایجاد ادرار خونی خواهند شد. زمانی سونوگرافی لگن تجویز می‌گردد که ادرار حاوی خون بوده و درد ناگهانی در ناحیه لگن احساس می‌شود.

این نوع سونوگرافی در خصوص محل، ساختار و اندازه توده‌های لگنی اطلاعات مفیدی ارائه می‌دهد. مواردی همچون کیست تخمدان و پلیپ رحمی نیز از طریق سونوگرافی از رحم قابل تشخیص است.

برخی از کاربردهای مهم سونوگرافی لگن عبارتند از:

• بررسی درد شکم
• تشخیص درد شکمی در کودکان
• سونوگرافی از جنین

در مجموع سونوگرافی لگن نوعی تصویربرداری به کمک ابزارهای فوق تخصصی است. در نتیجه تمامی اندام‌های اطراف لگن و شکم مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. با کمک این آزمایش تشخیص بسیاری از بیماری‌ها با سرعت بهتری انجام می‌گیرد. همچنین سونوگرافی لگن، جهت پایش اختلالات خونی و همچنین بیوپسی از طریق سوزن کاربرد دارد. در نتیجه این روش از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و باید در یک مرکز تخصصی صورت گیرد.

آمادگی های لازم برای انجام سونوگرافی لگن چیست؟

• اولین نکته در مورد آمادگی‌های لازم جهت انجام سونوگرافی لگن و مثانه، پر بودن مثانه است. از این رو بررسی و تشخیص بیماری بهتر صورت می‌گیرد.
• چنانچه در چند روز گذشته آزمایش باریم روده انجام داده‌اید، باید در خصوص آن با پزشک مشورت نمایید. چراکه به سبب وجود باریم در روده‌ها، با دستگاه اولتراسوند تداخل ایجاد خواهد شد.
• بهتر است در خصوص مراحل و روند انجام آزمایش با پزشک خود مشورت نمایید. به این ترتیب از اهمیت انجام آن اطلاعات مختصری به دست می آورید و همچنین از نگرانی‌هایتان تا حد زیادی کاسته می‌شود.
• سونوگرافی ترانس واژینال و ابدومینال با یکدیگر تفاوت دارند و در نوع دوم نیازی به پر بودن مثانه نخواهد بود.
• همچنین برای انجام سونوگرافی شکم، نباید از چند ساعت قبل غذا یا نوشیدنی میل کنید. چراکه در روند تصویربرداری از شکم اختلال ایجاد خواهد شد.
• ۲۴ ساعت قبل از انجام سونوگرافی از خوردن غذاهای چرب و سنگین اجتناب نمایید.
• در صورتی که دارویی خاص مصرف می‌کنید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید.
• پاکسازی بدن از موهای زائد نیز یکی از امور مهم انجام سونوگرافی بوده تا روند آزمایش دقیق‌تر صورت گیرد.
• در برخی از انواع سونوگرافی نیاز است روپوش مخصوص به تن نمایید، پس استفاده از لباس‌های راحت امری مهم به شمار می‌رود.

بهترین دستگاه برای سونوگرافی لگن

به طور کلی سونوگرافی لگن در شناخت و بررسی دقیق برخی عارضه‌ها و عوامل بیماری‌زا کمک کننده است. تجویز این سونوگرافی توسط پزشک، در صورت بروز درد مداوم در این نواحی یا داشتن برخی علائم صورت می‌گیرد.

سونوگرافی لگن یکی از شیوه‌های رایج به منظور شناخت امراض گوناگون به حساب می‌آید. چراکه روند آگاهی از بیماری و درمان آن را تا حد قابل توجهی افزایش می‌دهد. انجام سونوگرافی لگن از طریق دستگاه سونوگرافی هند هلد و همچنین دستگاه‌های سونوگرافی ثابت امکان پذیر است ولی قطعا دستگاه های سونوگرافی هندهلد برای تشخیص سریع و به موقع، انتخاب مناسب تری خواهند بود.

مزیت استفاده از سونوگرافی هندهلد این است که حتی پزشک در مطب نیز می تواند از آن استفاده کند و بیمار نیازی ندارد که به کلینیک های سونوگرافی برای این کار مراجعه کند. به این ترتیب پزشک هنگام معاینه بیمار و در صورت لزوم از این دستگاه برای سونوگرافی لگن استفاده می کند.

این دستگاه علاوه بر راحت تر کردن معاینه و تشخیص برای پزشک، از تلف شدن وقت بیمار در آزمایشگاه ها نیز جلوگیری می کند و در موارد ضروری نیز گاها جان او را نجات می دهد.