سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی آنومالی یکی از مهم‌ترین انواع سونوگرافی در دوران بارداری است که در هفته بیستم بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی با اسامی دیگری مثل اسکن آناتومی یا اسکن ناهنجاری نیز شناخته می‌شود.

 به طور کلی، می‌توان از هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری برای انجام سونوگرافی آنومالی اقدام کرد. در این نوع سونوگرافی، عوامل مختلفی مثل میزان رشد اندام‌ها و سلامتی بدن جنین مورد بررسی قرار می‌گیرد. در ادامه قصد داریم بیشتر در رابطه با سونوگرافی آنومالی و نحوه انجام آن صحبت کنیم.

سونوگرافی آنومالی چیست؟

سونوگرافی آنومالی که با نام اسکن آناتومی نیز شناخته می‌شود، نوعی سونوگرافی قبل از تولد است که بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. هنگام این سونوگرافی، مادر در سه ماهه دوم بارداری قرار دارد و به همین دلیل بررسی وضعیت فیزیکی جنین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

در سه ماه دوم بارداری، ساختار فیزیکی بدن جنین مثل دست، پا و حرکت جنین به راحتی قابل شناسایی خواهد بود. بنابراین تکنسین می‌تواند مسائلی مثل رشد ناقص اندام‌های بدن یا سایر بیماری‌های فیزیکی را در جنین تشخیص دهد. برای انجام سونوگرافی آنومالی، از اولتراسوند دو بعدی، سه بعدی یا چهار بعدی استفاده می‌شود.

به این ترتیب، تکنسین سونوگرافی تصاویر دقیق‌تری از جنین تهیه خواهد کرد. یکی دیگر از مهم‌ترین مسائلی که در سونوگرافی آنومالی مورد بررسی قرار می‌گیرد، وزن و اندازه جنین است. در سه ماهه دوم بارداری، جنین حدود یک کیلوگرم وزن دارد و طول آن بین ۲۲ تا ۲۵ سانتی متر است. تکنسین سونوگرافی، وزن جنین را اندازه گیری کرده و آن را با مقادیر استاندارد مقایسه می‌کند.

مطالعه بیشتر: اندازه گیری وزن جنین با سونوگرافی

نحوه انجام سونوگرافی آنومالی

خوشبختانه سونوگرافی آنومالی مانند سایر انواع سونوگرافی به راحتی انجام می‌شود و نیاز به مراقبت‌های خاصی ندارد. البته مدت زمان انجام سونوگرافی آنومالی نسبت به سایر روش‌ها کمی متفاوت است. این روش تقریبا مانند سونوگرافی واژینال بین ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد.

برای بررسی و تجزیه تحلیل دقیق ساختار جنین، ممکن است نیاز به دریافت مشاوره داشته باشید. در این حالت مدت زمان انجام سونوگرافی آنومالی تا یک ساعت افزایش می‌یابد. چند روز قبل از سونوگرافی آنومالی، به کلینیک مراجعه کرده تا از مراقبت‌های قبل از آن اطلاع پیدا کنید.

به طور معمول، تکنسین از شما می‌خواهد که با مثانه پر برای انجام سونوگرافی اقدام کنید. در این حالت، تصویر دقیق‌تری از جنین تهیه خواهد شد. برای انجام سونوگرافی، ابتدا باید روی تخت دراز بکشید. سپس یک ژل مخصوص روی پوست شکم شما مالیده می‌شود.

در مرحله بعد، تکنسین پروب سونوگرافی را روی سطح پوست شکم حرکت می‌دهد. به این ترتیب، امواج اولتراسوند به سمت داخل بدن مادر ارسال می‌شود. این امواج با جنین برخورد کرده و مجدداً به سمت بیرون بازتاب می‌شوند. امواج بازتاب شده، به صورت تصویر روی صفحه نمایشگر قابل مشاهده خواهند بود. به این ترتیب، تکنسین سونوگرافی می‌تواند اندازه دور سر جنین یا وزن آن را محاسبه کند.

کاربردهای سونوگرافی آنومالی

طبق موارد گفته شده در nhs، سونوگرافی آنومالی کاربردهای مختلفی به شرح زیر دارد:

• بررسی قلب و گرفتگی رگ‌های قلبی/ نحوه پمپاژ قلب
• بررسی مغز، گردن و ستون فقرات/ عملکرد نورون‌های مغزی و میزان سلامتی آن‌ها
• ارزیابی وضعیت کلیه‌ها و مثانه/ نحوه دفع جنین و تجزیه سموم بدن
• بررسی بازوها و پاها، اندازه پا و بازو و نحوه حرکت دادن پا و بازو
• ارزیابی وضعیت دست‌ها و انگشتان، سایز دست و انگشت و نحوه حرکت دست و انگشت
• مشاهده لب‌ها، چانه، بینی، چشم‌ها و صورت/ شکل گیری کامل صورت و حرکت عضلات آن
• تجزیه و تحلیل سینه و ریه/ وضعیت مجرای تنفسی و بلع
• بررسی معده و روده/ نحوه دفع و هضم غذا
• مشاهده بند ناف و بررسی آن از نظر جریان خون و محل اتصال به جفت
• اندازه گیری مایع آمنیوتیک

چه مشکلاتی را می توان از طریق سونوگرافی آنومالی تشخیص داد؟

مشکلات مختلفی با استفاده از سونوگرافی آنومالی قابل تشخیص هستند. متاسفانه بسیاری از مادران باردار به انجام سونوگرافی آنومالی بی‌توجه هستند. در هر سه ماه بارداری، باید برای انجام سونوگرافی اقدام کرد. سونوگرافی در سه ماهه اول بارداری، برای بررسی مسائل ژنتیکی و ارزیابی تشکیل اندام‌ها انجام می‌شود. همچنین می‌توان برای تعیین جنسیت جنین در سه ماه اول بارداری، برای انجام سونوگرافی اقدام کرد.

اما سونوگرافی سه ماهه دوم و سونوگرافی سه ماهه سوم بارداری، از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. زیرا برای بررسی نواقص مادرزادی، مشکلات فیزیکی و مواردی مانند این انجام می‌شوند. بسیاری از بیماری‌های جنین، در دوران بارداری قابل درمان هستند. اما اگر به این بیماری‌ها بی‌توجه باشید و برای انجام سونوگرافی اقدام نکنید، درمان بیماری بعد از تولد کار بسیار سختی خواهد بود. ادامه برخی از آن‌ها را برای شما بیان می‌کنیم:

• بیماری آنسفالی
• شاخص‌های سندرم داون (تریزومی 18 و تریزومی 13)
• بیماری اسپینا بیفیدا
• ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی
• بیماری آژنزی کلیه (فقدان یک یا هر دو کلیه)
• بیماری Gastroschisis (مشکل روده)
• بیماری امفالوسل (نوع بیناریغ دیواره شکم)
• بیماری دیسپلازی اسکلتی (مشکلات استخوان‌ها)
• بیماری فتق دیافراگم (وجود یک سوراخ در دیافراگم)

مراقبت‌های لازم قبل از سونوگرافی آنومالی چیست؟

پیش از انجام سونوگرافی آنومالی، نیازی به اقدامات پیچیده یا آماده‌سازی خاص وجود ندارد؛ اما رعایت چند نکته ساده می‌تواند به کیفیت بهتر تصویربرداری کمک کند. در بسیاری از مراکز، توصیه می‌شود مادر یک تا دو ساعت پیش از انجام سونوگرافی، مقدار کمی مایعات (بدون گاز) بنوشد تا مثانه نیمه‌پر باشد؛ این حالت می‌تواند دید بهتر سونوگراف در مراحل ابتدایی بررسی را فراهم کند. پوشیدن لباس راحت، به‌ویژه در ناحیه شکم، نیز به تسهیل روند کمک می‌کند. در صورت داشتن نسخه پزشک یا سوابق سونوگرافی‌های پیشین، همراه داشتن آن‌ها می‌تواند به تفسیر دقیق‌تر نتایج کمک نماید.

قبل از سونوگرافی آنومالی چی بخوریم

قبل از انجام سونوگرافی آنومالی، رعایت برخی نکات غذایی می‌تواند به بهبود کیفیت نتایج و راحتی بیشتر در طول آزمایش کمک کند. در اینجا چند توصیه برای آنچه که قبل از سونوگرافی باید بخورید آمده است:

بهترین زمان سونوگرافی آنومالی

به طور کلی، سونوگرافی آنومالی بین هفته ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود ولی برخی متخصصان معتقد هستند بهترین بازه زمانی برای انجام سونوگرافی آنومالی، بین هفته ۲۰ تا ۲۴ بارداری است. در این بازه زمانی، ساختار فیزیکی جنین از جمله اندام‌ها و استخوان‌ها به خوبی شکل گرفته‌اند. در نتیجه، تکنسین یا پزشک می‌تواند تصاویر دقیقی از وضعیت فیزیکی جنین تهیه کند. همچنین وزن و طول جنین به راحتی اندازه گیری خواهد شد.

nf در سونوگرافی آنومالی

عبارت NF در سونوگرافی آنومالی به “نقطه گردنی” اشاره دارد که به اختصار به آن Nuchal Fold نیز گفته می‌شود. این ناحیه در پشت گردن جنین قرار دارد و اندازه‌گیری آن در سونوگرافی می‌تواند برای شناسایی برخی از مشکلات ژنتیکی و ناهنجاری‌ها در جنین کمک کند. افزایش اندازه این ناحیه ممکن است نشان‌دهنده خطر بیشتر برای برخی از اختلالات ژنتیکی مانند سندروم داون باشد.

در صورتی که اندازه NF از حد معمول بزرگ‌تر باشد، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون یا آمینوسنتز را برای ارزیابی دقیق‌تر توصیه کند. بنابراین، اندازه‌گیری دقیق NF در سونوگرافی آنومالی به شناسایی مشکلات احتمالی کمک می‌کند و می‌تواند یک گام مهم در بررسی سلامت جنین باشد.

فرق سونوگرافی nt و سونوگرافی آنومالی

سونوگرافی nt، یکی دیگر از انواع سونوگرافی‌های رایج در دوران بارداری است که معمولا بین هفته ۱۱ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود. در این نوع سونوگرافی، بیشتر وضعیت ژنتیکی جنین و ناهنجاری‌های کروموزومی مورد بررسی قرار می‌گیرد. برای بررسی ناهنجاری‌های کروموزومی، چین پشت گردن و استخوان بینی اندازه گیری می‌شود. در صورتیکه این نواحی ضخامت غیر طبیعی داشته باشند، احتمال بروز برخی نواقص ژنتیکی مثل سندروم دان بسیار زیاد است. در سونوگرافی nt، میزان پرخطر و کم خطر بودن بارداری ارزیابی می‌شود.

 مادرانی که در شرایط پر خطر قرار دارند، باید تحت معاینه پزشک متخصص قرار بگیرند یا فرآیند غربالگری را انجام دهند. در حالیکه سونوگرافی آنومالی در هفته ۱۸ تا ۲۴ یا ۲۲ بارداری انجام می‌شود و صرفا برای بررسی نواقص جسمی و ارزیابی وضعیت فیزیکی جنین مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این نوع سونوگرافی غربالگری، میزان رشد و نحوه حرکت اندام‌های جنین تجزیه و تحلیل خواهد شد.

مطالعه بیشتر: سونوگرافی هفته 18 بارداری

اصطلاحات تفسیر سونوگرافی آنومالی

در سونوگرافی آنومالی، پزشک بررسی‌های دقیقی بر روی جنین انجام می‌دهد و اصطلاحاتی را برای توصیف وضعیت‌های مختلف جنین به کار می‌برد. این اصطلاحات به‌طور معمول در نتایج سونوگرافی ذکر می‌شوند و برای والدین و پزشکان حائز اهمیت هستند. در اینجا برخی از مهم‌ترین اصطلاحات و توضیحات آن‌ها آمده است:

1. نقص در لوله عصبی (Neural Tube Defect – NTD)

این اصطلاح به مشکلاتی اشاره دارد که در طول رشد اولیه جنین و تشکیل سیستم عصبی مرکزی، در لوله عصبی جنین به وجود می‌آید. نقص در لوله عصبی ممکن است به بروز اختلالات مختلفی مانند اسپینا بیفیدا یا آنفلوسفالوس منجر شود. در سونوگرافی، این مشکل ممکن است با مشاهده تغییرات غیرعادی در ستون فقرات یا مغز جنین مشخص شود.

2. هیدروسفالی (Hydrocephalus)

این وضعیت به تجمع غیرطبیعی مایع در مغز جنین اشاره دارد که می‌تواند باعث فشار بر مغز و آسیب به ساختارهای آن شود. در سونوگرافی، پزشک ممکن است اندازه بطن‌های مغزی جنین را اندازه‌گیری کرده و در صورت وجود تجمع مایع، به این اصطلاح اشاره کند.

3. دیسپلازی هسته‌ای (Nuclear Dysplasia)

این اصطلاح به عدم رشد صحیح یا تغییرات در ساختار هسته‌های سلولی جنین اشاره دارد. دیسپلازی ممکن است نشان‌دهنده برخی مشکلات ژنتیکی باشد که به‌ویژه در ارزیابی عملکرد قلب یا سایر اعضای بدن جنین قابل مشاهده است.

4. پتروداکتیلی (Polydactyly)

پتروداکتیلی به وجود انگشت اضافی یا دست‌وپای اضافی در جنین اشاره دارد. این مشکل می‌تواند به صورت ژنتیکی به ارث برسد و در سونوگرافی با مشاهده انگشتان اضافی در دست‌ها یا پاهای جنین شناسایی می‌شود.

5. آترزی (Atresia)

آترزی به اختلالاتی اشاره دارد که در آن، مجاری یا ساختارهای خاص جنین به‌طور غیرطبیعی و بسته شده‌اند. برای مثال، آترزی روده می‌تواند باعث عدم تشکیل صحیح روده‌ها شود و در سونوگرافی مشخص شود.

6. کاردیومگالی (Cardiomegaly)

این اصطلاح به بزرگ شدن غیرطبیعی قلب جنین اشاره دارد. این وضعیت ممکن است به دلایل مختلف از جمله اختلالات ژنتیکی یا مشکلات قلبی مادر باشد. در سونوگرافی، اندازه قلب جنین اندازه‌گیری شده و در صورت بزرگ شدن، این اصطلاح ذکر می‌شود.

7. سیست در کبد یا کلیه‌ها (Cysts in Liver or Kidneys)

در سونوگرافی آنومالی، ممکن است پزشک وجود سیست‌ها (کیسه‌های پر از مایع) در کبد یا کلیه‌های جنین را مشاهده کند. این سیست‌ها می‌توانند نشانه‌ای از مشکلات عملکردی در این اندام‌ها یا نشانه‌ای از بیماری‌های ژنتیکی باشند.

8. کاردیواسکولر (Cardiovascular Abnormalities)

این اصطلاح به مشکلات مربوط به سیستم قلبی‌عروقی جنین اشاره دارد. در سونوگرافی آنومالی، پزشک به بررسی دریچه‌ها، لوله‌های خونی و عملکرد قلب می‌پردازد. مشکلاتی مانند آترزی آئورت یا آسیب به قلب ممکن است در این دسته قرار گیرند.

9. آژنزی (Agenesis)

آژنزی به معنای عدم تشکیل کامل یک اندام یا بخش از بدن جنین است. به‌عنوان مثال، آژنزی کلیه به معنای عدم تشکیل یکی از کلیه‌ها است که در سونوگرافی قابل تشخیص است.

10. وجود مایع آمنیوتیک کم یا زیاد (Low or High Amniotic Fluid)

در سونوگرافی آنومالی، میزان مایع آمنیوتیک جنین نیز اندازه‌گیری می‌شود. میزان کم مایع آمنیوتیک (Oligohydramnios) ممکن است نشانه‌ای از مشکلات مربوط به رشد جنین یا عملکرد غیرطبیعی جفت باشد، در حالی که میزان زیاد مایع آمنیوتیک (Polyhydramnios) می‌تواند به مشکلاتی مانند دیابت مادر یا اختلالات هضمی جنین اشاره داشته باشد.

11. تغییرات در سیستم اسکلتی (Skeletal Abnormalities)

این اصطلاح به تغییرات غیرطبیعی در استخوان‌ها و مفاصل جنین اشاره دارد. در سونوگرافی، پزشک ممکن است استخوان‌های جنین را از نظر شکل، اندازه و رشد بررسی کند. تغییرات در اسکلت جنین می‌تواند نشان‌دهنده ناهنجاری‌های ژنتیکی یا مشکلات رشدی باشد.

بهترین دستگاه برای سونوگرافی آنومالی

دستگاه های مختلفی برای انجام سونوگرافی آنومالی مورد استفاده قرار می‌گیرند. رایج‌ترین دستگاه، سونوگرافی هندهلد است که با عنوان دستگاه سونوگرافی پرتابل نیز شناخته می‌شود. این دستگاه سونوگرافی، ابعاد و اندازه کوچکی دارد و به راحتی جابجا می‌شود. نتایج حاصل از دستگاه سونوگرافی هندهلد، بسیار دقیق است. همچنین تصاویری که روی صفحه نمایشگر تشکیل می‌شوند، از وضوح و کیفیت بالایی برخوردار بوده و ساختار فیزیکی جنین را به خوبی نشان می‌دهند.

بسیاری از مادران باردار به دلیل ضعیف بودن ساختار رحم، قدرت تحرک و جابجایی ندارند. رفت و آمد به کلینیک سونوگرافی، برای این دسته از مادران باردار بسیار سخت است. به همین دلیل پزشکان و متخصصین زنان و زایمان قادر خواهند بود با خرید دستگاه سونوگرافی هندهلد، در مطب خود یا منزل بیمار، وضعیت جنین را مورد بررسی قرار دهند.

سوالات متداول