سونوگرافی رحم و تخمدان و کاربردهای آن

بسیاری از بانوان چندین بار در سال به سونوگرافی می‌روند تا یک بخش ۳۵ گرمی به نام رحم را بررسی کنند! البته فراموش نشود که رحم حتی خلق و خوی بانوان را نیز کنترل می‌کند و بررسی شرایط آن اهمیت بسیاری دارد. سونوگرافی رحم و تخمدان بهترین راه برای فهمیدن زبان رحم است.

سونوگرافی آنقدر دقیق است که تمام مشکلات رحم را می‌فهمد و حتی دردهای آن را روی صفحه نمایشگر به شما نشان می‌دهد! در این تکنیک از امواج اولتراسوند برای بررسی رحم استفاده می‌شود. این امواج به رحم برخورد می‌کنند و مجددا به سمت بیرون شکم بازتاب می‌شوند.

دو روش مختلف برای انجام این سونوگرافی وجود دارد. روش اول سونوگرافی خارجی و روش دوم سونوگرافی داخلی است. سونوگرافی داخلی با عنوان سونوگرافی واژینال نیز شناخته می‌شود و مزایای بیشتری نسبت به سونوگرافی خارجی دارد.

می‌توان از سونوگرافی رحم و تخمدان برای بررسی مسائلی مثل سلامت دهانه، رحم لوله‌های فالوپ، تخمدان و مواردی مانند این استفاده کرد. برای اینکه اطلاعات بیشتری درباره این نوع سونوگرافی به دست آورید، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را تا انتها مطالعه کنید.

سونوگرافی رحم و تخمدان چیست؟

سونوگرافی رحم و تخمدان، یک آزمایش تصویربرداری است که از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام‌های داخلی بدن مثل رحم استفاده می‌کند. سونوگرافی نسبت به سایر روش‌های تصویربرداری پزشکی مثل اشعه ایکس ایمن‌تر است و در مدت زمان کوتاه‌تری انجام می‌شود.

می‌توان از دستگاه سونوگرافی هندهلد یا دستگاه‌های کلینیکی برای بررسی اندام‌های داخلی بدن مثل رحم و تخمدان استفاده کرد. در این آزمایش، برخی عوامل مورد بررسی قرار می‌گیرند. به عنوان مثال لوله‌های فالوپ، مثانه، تخمدان، واژن و مواردی مانند این ارزیابی می‌شوند.

 در سونوگرافی رحم چه چیزهایی مشخص میشود؟

متخصصان زنان و زایمان سونوگرافی رحم را برای بررسی علائم ناخوشایند همانند درد لگن و خونریزی غیرطبیعی تجویز می‌کنند. این نوع سونوگرافی اطلاعات کاملی در مورد ناهنجاری‌های درون لگن ارائه می‌دهد. در برخی موارد این روش سونوگرافی برای تشخیص بارداری نیز قابل استفاده است. به طور معمول استفاده از سونوگرافی رحم برای تشخیص مشکلات زیر توصیه می‌شود:

• کیست‌ها
• تومورها
• فیبروم رحم
• پولیپ رحم
• دلیل عفونت لگن
• علائم سرطان
• احتمال بارداری خارج رحم یا سقط جنین
• مشکلات مربوط به ناباروری
• تایید صحت مکانی آی یو دی

ممکن است با توجه به شرایطی که دارید، متخصص در طول بارداری شما به خصوص در 3 ماهه اول این نوع سونوگرافی را تجویز کند. با این روش سونوگرافی می‌توان به مسائل زیر پی برد:

• تایید یا عدم تایید بارداری
• تعیین مدت زمان بارداری
• بررسی ضربان قلب کودک
• بررسی علائم هشدار دهنده سقط جنین یا زایمان زودرس
• وجود مشکلاتی همانند جفت سرراهی

همچنین اگر برای جراحی خاصی آماده می‌شوید این روش سونوگرافی برای قبل از جراحی بسیار مهم و کارآمد خواهد بود که البته به تشخیص و تجویز پزشک یا متخصص انجام می‌شود.

انواع سونوگرافی رحم

سونوگرافی رحم بر اساس اهداف و تکنیک در دسته‌های مختلفی قرار می‌گیرد که هر کدام از آن‌ها کاربردهای خاص خود را دارند و به شکل متفاوتی انجام می‌شوند. در ادامه انواع سونوگرافی رحم بر اساس نوع تکنیک سونوگرافی را به شما معرفی می‌کنیم:

• سونوگرافی شکم

سونوگرافی شکم برای افرادی تجویز می‌شود که به بیماری‌های زنان مبتلا هستند. انجام آزمایشاتی مانند ترانس واژینال برای همه بانوان الزامی نیست و در موارد ساده‌تر، می‌توان سونوگرافی شکم را انجام داد.

این آزمایش برای افرادی مناسب است که مشکلاتی مثل نامنظم بودن دوره قاعدگی، کیست تخمدان، یائسگی زودرس و مواردی مانند این را تجربه می‌کنند. سونوگرافی شکم نوعی سونوگرافی خارجی است و در مدت زمان کوتاهی انجام می‌شود. این آزمایش برای تمامی بانوان باردار یا غیر باردار مناسب است.

• سونوگرافی ترانس واژینال

سونوگرافی واژینال، یکی از بهترین تکنیک‌های سونوگرافی رحم و تخمدان است که برای بررسی اندام‌های زنانه مثل لوله فالوپ، رحم، تخمدان، جنین و مواردی مانند این مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این تکنیک از یک پروب مخصوص برای بررسی رحم استفاده می‌شود.

این پروب استوانه‌ای شکل است. ابتدا تکنسین سونوگرافی پروب دستگاه را به ماده ژل مانند مخصوصی آغشته می‌کند. سپس آن را به آرامی در داخل واژن قرار می‌دهد. امواج اولتراسوند به سمت اندام‌های داخلی بدن ارسال شده و تصاویر آن روی صفحه نمایشگر مشاهده می‌شوند.

انواع سونوگرافی رحم بر اساس اهداف سونوگرافی شامل موارد زیر هستند:

• سونوگرافی بارداری

یکی دیگر از انواع سونوگرافی رحم، سونوگرافی بارداری است. این آزمایش طی دوره‌های مختلف بارداری انجام می‌شود و می‌توان از دستگاه‌های مختلف مثل سونوگرافی سه بعدی یا چهار بعدی برای انجام این آزمایش استفاده کرد.

سونوگرافی ترانس واژینال نیز برای برخی مادران باردار تجویز می‌شود. به طور معمول، مادران باردار باید در دوره‌های مختلف مثل سه ماهه اول، دوم و سوم برای انجام سونوگرافی بارداری اقدام کنند.

هدف از انجام این آزمایش، تصویربرداری از بخش‌های مختلف جنین و بررسی مشکلات یا رشد جنین است. علاوه بر این، می‌توان از سونوگرافی بارداری برای تعیین جنسیت جنین استفاده کرد.

• سونوگرافی سقط جنین

یکی دیگر از انواع سونوگرافی رحم، سونوگرافی سقط جنین است. این آزمایش برای بانوانی که قصد دارند جنین خود را سقط کنند یا به تازگی آن را از دست داده‌اند، مناسب است. با توجه به اینکه امکان دارد بخشی از جنین در داخل رحم باقی بماند، انجام این سونوگرافی الزامی است. پزشکان از این آزمایش برای بررسی سلامت رحم استفاده می‌کنند.

• سونوگرافی برای قرار دادن IUD

از دیگر انواع سونوگرافی رحم، سونوگرافی برای قرار دادن IUD است. ابزار IUD برای جلوگیری از حاملگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قبل از اینکه این ابزار در داخل رحم کار گذاشته شود، باید سونوگرافی انجام داد.

به این ترتیب، پزشک می‌تواند از سلامت رحم مطمئن شود. ‌‌ بعد از اینکه دستگاه کار گذاشته شد، شخص باید هر چند وقت یکبار برای انجام سونوگرافی اقدام کند زیرا ممکن است دستگاه به علت انقباضات رحم جابجا شده باشد. همچنین احتمال دارد ابزار از مکان اولیه خود حرکت کند و از رحم خارج شود.

سونوگرافی رحم چگونه انجام می شود؟

هر یک از انواع سونوگرافی رحم به شکل خاصی انجام می‌شوند اما به طور کلی، یک روش ثابت برای انجام سونوگرافی و استفاده از دستگاه اولتراسوند وجود دارد.

برای انجام سونوگرافی رحم، لازم است شخص روی تخت دراز بکشد. در مرحله بعد، یک ماده ژل مانند روی سطح پوست مالیده خواهد شد. سپس مبدل یا پروب سونوگرافی روی سطح پوست شکم قرار می‌گیرد.

برای انجام سونوگرافی ترنس واژینال، پروب دستگاه وارد واژن می‌شود. پروب دستگاه سونوگرافی روی بخش‌های مختلف پوست شکم حرکت داده می‌شود و امواج صوتی را به سمت اندام‌های داخلی بدن ارسال می‌کند. امواج اولتراسوند به بافت‌های داخلی بدن برخورد می‌کنند و سپس بازتاب خواهند شد. این امواج، هنگام بازتاب به شکل تصویر روی صفحه نمایشگر نشان داده می‌شوند. کیفیت و وضوح تصاویر در هر یک از انواع سونوگرافی رحم متفاوت است.

به عنوان مثال، سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی تصاویری با وضوح و دقت بسیار بالا ارائه می‌دهند. سونوگرافی واژینال نیز دقت بیشتری نسبت به سونوگرافی خارجی دارد. در سونوگرافی چهار بعدی، پزشک می‌تواند حرکت جنین را مشاهده کند و اطلاعات دقیق درباره ابعاد و وزن جنین به دست آورد.

کاربردهای سونوگرافی رحم

این آزمایش کاربردهای مختلفی دارد. سونوگرافی رحم برای ارزیابی تخمدان، رحم و مواردی مانند آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از کاربردهای سونوگرافی رحم شامل موارد زیر هستند:

• تعیین اندازه، شکل و موقعیت رحم و تخمدان
• تعیین ضخامت، وجود مایعات یا توده‌ها در آندومتر و میومتر (بافت ماهیچه‌ای رحم)، بررسی لوله‌های فالوپ یا مثانه
• طول و ضخامت دهانه رحم
• تغییر در شکل مثانه
• بررسی جریان خون اندام‌های لگنی
• ناهنجاری در ساختار آناتومیک رحم
• تومورهای فیبروئید (تومورهای خوش خیم)، توده‌ها، کیست‌ها و انواع دیگر تومورهای داخل لگن
• بررسی موقعیت دستگاه پیشگیری از بارداری داخل رحمی (IUD)
• بیماری التهابی لگن (PID) و سایر انواع التهاب یا عفونت
• خونریزی بعد از یائسگی
• تعیین اندازه فولیکول تخمدان برای ارزیابی ناباروری
• بررسی حاملگی خارج از رحم
• نظارت بر رشد جنین در دوران بارداری
• ارزیابی شرایط خاص جنین

بهترین زمان برای انجام سونوگرافی رحم

بهترین زمان انجام سونوگرافی رحم، به علت سونوگرافی و مشکلات رحم و تخمدان بستگی دارد. به عنوان مثال اگر قصد دارید برای انجام سونوگرافی بارداری اقدام کنید، سه ماهه اول، دوم و سوم بارداری زمان مناسبی برای بررسی وضعیت جنین خواهد بود.

اگر علائم کیست تخمدان و رحم را مشاهده می‌کنید، بهتر است در کوتاه‌ترین زمان ممکن برای انجام این آزمایش اقدام کنید. مشکلاتی مثل خونریزی غیر طبیعی یا درد لگن، در هر زمانی از چرخه قاعدگی مشاهده می‌شوند. به همین دلیل نمی‌توان زمان دقیقی برای انجام سونوگرافی رحم اعلام کرد.

بهترین زمان سونوگرافی برای بررسی سلامت تخمدان

اگر هدف شما از انجام سونوگرافی رحم بررسی سلامت تخمدان‌ها و تعیین زمان تخمک گذاری است، پیشنهاد می‌کنیم بین روزهای ۵ تا ۱۰ سیکل قاعدگی برای انجام آزمایش اقدام کنید.

بانوانی که تحت درمان باروری قرار دارند، بهتر است این آزمایش را در زمان‌های مختلف چرخه قاعدگی انجام دهند. زیرا پزشک باید رشد فولیکول‌ها را بررسی کند. بنابراین بهترین زمان انجام سونوگرافی رحم، به شرایط بدنی شخص و اهداف آزمایش بستگی دارد. بهترین راه حل این است که با متخصص زنان مشورت کنید تا بهترین زمان برای انجام این آزمایش را به شما پیشنهاد دهد.

خطرات و عوارض سونوگرافی رحم

تاکنون آزمایش‌های مختلفی برای بررسی خطرات و عوارض سونوگرافی رحم انجام شده است. نتایج این آزمایش‌ها نشان می‌دهد، این روش با عوارض و خطرات چندانی همراه نیست. به طور کلی، تاکنون عارضه‌ای بعد از انجام سونوگرافی رحم (مثل سونوگرافی بارداری و سونوگرافی ترنس واژینال) گزارش نشده است.

در این تکنیک، از امواج اولتراسوند با فرکانس بالا استفاده می‌شود. این امواج به هیچ وجه به بدن آسیب نمی‌زنند و باعث بروز بیماری نمی‌شوند. به همین دلیل، سونوگرافی رحم با عوارض جانبی همراه نیست. البته ممکن است انجام سونوگرافی واژینال برای برخی افراد ناخوشایند باشد اما حین انجام این سونوگرافی، شخص دردی را احساس نمی‌کند.

سونوگرافی رحم و تخمدان در زمان پریودی

یکی از مهم‌ترین سوالاتی که برای بسیاری از افراد ایجاد می‌شود، این است که آیا می‌توان سونوگرافی رحم و تخمدان را در زمان پریودی انجام داد؟

انجام دادن این آزمایش در دوران قاعدگی، اطلاعات با ارزشی را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. در زمان قاعدگی، پوشش داخلی رحم یا آندومتر ضخیم می‌شود تا بدن را برای بارداری احتمالی آماده کند. پزشک، با استفاده از سونوگرافی متوجه خواهد شد که آندومتر به صورت طبیعی رشد می‌کند یا خیر.

هرگونه ناهنجاری در حین رشد آندومتر، با استفاده از سونوگرافی رحم و تخمدان قابل شناسایی است. می‌توان کیست‌های تخمدان یا سایر ناهنجاری‌ها را با استفاده از سونوگرافی تخمدان و رحم شناسایی کرد.

کیست‌های بزرگ باعث بروز مشکلاتی مثل دردهای قاعدگی می‌شوند. بنابراین بررسی اندازه و شکل آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد. قبل از انجام سونوگرافی، می‌توانید با پزشک مشورت کنید تا بهترین زمان برای انجام این آزمایش به شما پیشنهاد شود، زیرا در برخی موارد، انجام آزمایش سونوگرافی در دوران قاعدگی کار چندان مناسبی نیست.

آمادگی‌ ها و نکات پیش از انجام سونوگرافی رحم

بهتر است قبل از انجام سونوگرافی رحم، به برخی آمادگی‌ها و نکات توجه داشته باشید. این دستورالعمل‌ها شامل موارد زیر هستند:

1. در بعضی از موارد، مثانه باید پر باشد. بنابراین بهتر است قبل از انجام سونوگرافی، در این مورد با پزشک مشورت کنید. در برخی انواع سونوگرافی مثل سونوگرافی شکم، پر بودن مثانه باعث افزایش شفافیت تصویر می‌شود. ‌‌زمانی که مثانه پر باشد، گازهای روده را به سمت بالا هدایت می‌کند. گازهای روده به عنوان مزاحم تلقی می‌شوند و بر کیفیت تصاویر موثر هستند.
2. می‌توانید برای پر شدن مثانه، مایعاتی مثل آب، چای، آبمیوه و مواردی مانند این را مصرف کنید، اما پیشنهاد می‌کنیم نوشابه‌های گازدار مصرف نکنید.
3. مثانه بانوان باردار تا قبل از ۱۲ هفتگی باید پر باشد ولی برای ماه‌های بعدی، نیازی به پر بودن مثانه نیست.
4. هنگام انجام سونوگرافی نباید هیچ مانعی بین پروب دستگاه و سطح پوست وجود داشته باشد. همچنین بهتر است سطح پوست با استفاده از یک ژل مناسب پوشیده شود.
5. انجام سونوگرافی ترانس واژینال در ماه‌های اولیه بارداری توصیه می‌شود اما در ماه‌های بعدی نیازی به انجام این سونوگرافی نیست (یعنی می‌توان سونوگرافی‌های ساده‌تر مثل سونوگرافی شکم را انجام داد) مگر اینکه توسط پزشک تجویز شده باشد. ‌‌

هزینه سونوگرافی رحم

هزینه سونوگرافی رحم با توجه به نوع سونوگرافی و اهداف آن متفاوت است. بنابراین بهتر است برای اطلاع یافتن از هزینه سونوگرافی رحم، با پزشک یا کلینیک‌های سونوگرافی مد نظر خود مشورت کنید. به عنوان مثال، ممکن است آزمایش تصویربرداری چهار بعدی و سه بعدی با هزینه بیشتری نسبت به سونوگرافی دو بعدی انجام شوند.

 همچنین امکان دارد آزمایشات تصویربرداری ترانس واژینال هزینه بیشتری نسبت به آزمایش تصویربرداری خارجی مثل سونوگرافی شکمی داشته باشند. بنابراین بهترین راه حل این است که با مرکز مربوطه تماس بگیرید و از هزینه دقیق سونوگرافی رحم مطلع شوید.

عوارض سونوگرافی رحم

سونوگرافی رحم، یکی از بهترین روش‌ها برای بررسی بسیاری از مشکلات مثل کیست و غده‌های رحم، بررسی سلامت تخمدان‌ها یا وضعیت جنین، رشد فولیکول‌ها و مواردی مانند این است و تاکنون عوارضی مبنی بر انجام سونوگرافی رحم گزارش نشده است. در واقع انجام سونوگرافی رحم و تخمدان نه تنها خطری ندارد، بلکه از پیشرفت بسیاری از بیماری ها جلوگیری کرده و در بهبود بیماران مبتلا به بیماری های مرتبط با این اندام نیز جلوگیری می کند.

سونوگرافی رحم انواع مختلفی دارد. به عنوان مثال سونوگرافی بارداری، شکمی، ترانس واژینال و مواردی مانند این، نمونه‌هایی از آزمایشات تصویربرداری رحم هستند. هر کدام از این آزمایش‌ها با اهداف خاصی انجام می‌شوند. اما در تمام آن‌ها از امواج اولتراسوند با فرکانس بالا استفاده می‌شود. این امواج به سمت پوست ارسال می‌شوند و بعد از برخورد با اندام‌ها، به سمت بیرون بازتاب خواهند شد. امواج بازتاب شده به شکل تصویر روی صفحه نمایشگر مشاهده می‌شوند.