سونوگرافی داپلر بارداری چیست؟

سونوگرافی داپلر در بارداری، نوعی سونوگرافی تخصصی است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای بررسی جریان خون در عروق جنین، جفت و رحم مادر استفاده می‌کند. در حقیقت این روش به پزشکان کمک می‌کند تا سلامت و تندرستی جنین را به‌طور دقیق ارزیابی کنند و در صورت وجود هرگونه مشکل به موقع مداخله نمایند. ازاین‌رو در این مقاله قصد داریم به بررسی ابعاد مختلف سونوگرافی داپلر در بارداری از جمله موارد کاربرد، نحوه انجام، مزایا و غیره آن بپردازیم، بنابراین تا پایان مطلب همراه ما باشید.

سونوگرافی داپلر بارداری چیست؟

سونوگرافی داپلر بارداری همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، نوعی سونوگرافی تخصصی است که با استفاده از امواج صوتی جریان خون در جفت، بند ناف و عروق جنین را بررسی می‌کند. درواقع این سونوگرافی اطلاعات ارزشمندی را در مورد سلامت جنین و جفت به پزشک شما ارائه می‌دهد.

در سونوگرافی داپلر از مبدلی شبیه به مبدل سونوگرافی معمولی استفاده می‌شود که امواج صوتی با فرکانس بالا را به سمت بدن مادر ارسال می‌کند. امواج صوتی پس از برخورد با گلبول‌های قرمز خون در رگ‌ها، منعکس می‌شوند و به مبدل باز می‌گردند.

سپس دستگاه تغییرات فرکانس امواج بازتابی را که به عنوان “اثر داپلر” شناخته می‌شود محاسبه می‌کند. در نهایت این تغییرات فرکانس، اطلاعاتی در مورد سرعت و جهت جریان خون در عروق مورد بررسی ارائه می‌دهد.

تفاوت سونوگرافی معمولی با سوگرافی داپلر در بارداری

در دوران بارداری دو نوع سونوگرافی رایج وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا سلامت و رشد جنین را بررسی کنید که سونوگرافی معمولی و سونوگرافی داپلر می‌باشد. هر دو نوع سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصاویر از جنین استفاده می‌کنند؛ اما با روش‌های مختلفی کار می‌کنند و اطلاعات متفاوتی ارائه می‌دهند.

در سونوگرافی معمولی از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویر دو بعدی از جنین، جفت و کیسه آمنیوتیک استفاده می‌شود که این تصاویر آناتومی جنین، مانند اندام‌ها، استخوان‌ها و بند ناف را نشان می‌دهد. همچنین این سونوگرافی می‌تواند برای تعیین سن بارداری، بررسی ضربان قلب جنین و ارزیابی رشد و نمو جنین نیز استفاده شود.

در مقابل سونوگرافی داپلر از اثر داپلور برای اندازه‌گیری جریان خون در عروق جنین استفاده می‌شود که این کار با ارسال امواج صوتی به سمت جنین و اندازه‌گیری تغییرات فرکانس امواج صوتی که از گلبول‌های قرمز خون در حال حرکت در رگ‌ها بازتاب می‌یابد انجام می‌شود. سونوگرافی داپلر همچنین می‌تواند برای ارزیابی جفت، جریان خون بند ناف، بررسی ناهنجاری‌های قلبی جنین و نظارت بر رشد جنین در موارد پرخطر استفاده شود.

بنابراین نوع سونوگرافی که برای شما انجام می‌شود به سن بارداری، سابقه پزشکی و عوامل دیگر بستگی دارد که پزشک شما بهترین نوع سونوگرافی را برای شما و جنینتان توصیه می‌کند.

ضرورت سونوگرافی داپلر در بارداری

همان‌طور که می‌دانید در دوران بارداری، دو سونوگرافی غربالگری پایه برای بررسی سلامت جنین و تخمین تاریخ زایمان انجام می‌شود. اما در مواقعی که پزشک در سونوگرافی‌های اولیه ناهنجاری‌هایی را مشاهده کند، سونوگرافی داپلر به او کمک می‌کند تا با دقت بیشتری جریان خون به قلب و مغز جنین، جریان خون در بند ناف و جفت را بررسی کند.

درواقع سونوگرافی داپلر مانند یک میکروسکوپ قدرتمند عمل می‌کند و با ظرافت تمام، ریزترین جزئیات جریان خون جنین را در مانیتور سونوگرافی به تصویر می‌کشد. این اطلاعات دقیق به پزشک کمک می‌کند تا در صورت وجود هرگونه مشکلی مانند کم خونی سلول داسی شکل، گرفتگی رگ خونی یا حساسیت RH ریشه‌ آن را پیدا کند و اقدامات لازم را برای سلامتی جنینتان انجام دهد.

زمان انجام سونوگرافی داپلر در بارداری

به‌طور کلی اولین سونوگرافی داپلر در هفته 20 تا 24 بارداری انجام می‌شود. با این حال در موارد پرخطر، ممکن است زودتر نیز انجام شوند. تعداد سونوگرافی‌های داپلر در هر بارداری، باتوجه به شرایط مادر و جنین توسط پزشک متخصص تعیین می‌شود. همچنین در مواقع مختلفی از دوران بارداری به تشخیص و بررسی موارد زیر می‌پردازد:

• بارداری دوقلویی یا چندقلویی

بارداری‌های چندقلویی به دلیل عوارضی مانند تاخیر رشد داخل رحمی (IUGR) و سندرم انتقال خون بین دوقلوها، نیاز به مراقبت‌های بیشتری دارند و سونوگرافی داپلر به‌طور مرتب برای بررسی جریان خون جنین‌ها انجام می‌شود.

• اختلالات جفتی

جفت پل ارتباطی بین مادر و جنین است و سلامت آن برای رشد و تغذیه‌ جنین حیاتی است. در صورت مشاهده هرگونه ناهنجاری در جفت مانند کاهش سرعت رشد جنین، جفت سرراهی یا چسبندگی جفت، سونوگرافی داپلر برای بررسی دقیق‌تر جریان خون به کار گرفته می‌شود.

• شرایط خاص مادر

سلامتی مادر نقش بسیار مهمی در سلامت جنین دارد. سونوگرافی داپلر در مادرانی که سیگار می‌کشند، داروهای خاصی مصرف می‌کنند، دارای BMI بالا هستند یا به بیماری‌هایی مانند فشار خون یا دیابت بارداری مبتلا هستند، برای بررسی جریان خون جنین و اطمینان از سلامتی او انجام می‌شود.

• سابقه سقط جنین یا تولد نوزاد کم‌وزن

در مادرانی که سابقه سقط جنین یا تولد نوزاد کم‌وزن دارند، سونوگرافی داپلر برای بررسی دقیق‌تر جریان خون جنین و پیشگیری از تکرار مشکلات قبلی تجویز می‌شود.

• مادرانی که دارای آنتی‌بادی‌های رزوس هستند

در این موارد سیستم ایمنی مادر به سلول‌های خونی جنین حمله می‌کند و سونوگرافی داپلر برای بررسی وضعیت و سلامت جنین انجام می‌شود.

انواع سونوگرافی داپلر

باتوجه به نوع اطلاعاتی که سونوگرافی داپلر ارائه می‌دهد، می‌توان آن را به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

1. داپلر موج پیوسته (CW Doppler)

این نوع سونوگرافی برای اندازه‌گیری دقیق سرعت جریان خون به خصوص در مواردی که جریان خون سریع باشد کاربرد دارد. جهت یا جریان خون را نشان نمی‌دهد و فقط می‌توان سرعت جریان خون را اندازه‌گیری کرد.

2. داپلر داپلکس (Duplex Doppler)

سونوگرافی داپلر داپلکس تصاویری با جزئیات دقیق از عروق خونی و ارگان‌های اطراف آن را ارائه می‌دهد. این روش علاوه‌بر تصویربرداری، سرعت و جهت جریان خون را نیز اندازه‌گیری می‌کند.

3. داپلر رنگی (Color Doppler)

داپلر رنگی نوع پیشرفته‌تر داپلر داپلکس است که با استفاده از تصاویر رنگی، وضوح و درک بهتری از جریان خون را به ارمغان می‌آورد. در این روش رنگ‌های مختلف نشان‌دهنده سرعت و جهت جریان خون در عروق خونی و بافت‌های اطراف آن هستند.

خطرات و عوارض سونوگرافی داپلر در بارداری

هیچ مدرکی مبنی بر خطرناک بودن سونوگرافی داپلر برای مادر یا جنین وجود ندارد. این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌کند که برای بدن بی‌ضرر هستند. در برخی موارد ممکن است سونوگرافی واژینال در اوایل بارداری (قبل از هفته 12) انجام شود. با این حال این کار فقط در شرایط خاص و با صلاحدید پزشک انجام می‌گردد.

به خاطر داشته باشید که سونوگرافی داپلر ابزاری ارزشمندی جهت مراقبت‌های دوران بارداری است. این روش به پزشکان کمک می‌کند تا سلامت جنین و جفت را به طور دقیق ارزیابی کرده و در صورت نیاز، مداخلات لازم را انجام دهند.

هزینه سونوگرافی کالر داپلر بارداری

هزینه سونوگرافی داپلر بارداری براساس مصوبات وزارت بهداشت تعیین می‌شود. با این حال به دلیل ارائه خدمات مختلف در مراکز گوناگون، قیمت نهایی ممکن است متغیر باشد. ازاین‌رو در ادامه به بررسی برخی از عواملی که بر هزینه سونوگرافی داپلر بارداری تأثیر می‌گذارند می‌پردازیم:

• هزینه سونوگرافی داپلر در بیمارستان‌های خصوصی معمولاً بیشتر از مراکز دولتی و یا کلینیک‌های سونوگرافی است.
• هزینه سونوگرافی در کلانشهرها نسبت به شهرهای کوچکتر بیشتر است.
• استفاده از تجهیزات مدرن‌تر می‌تواند هزینه سونوگرافی را افزایش دهد.
• سونوگرافیست‌های باتجربه‌تر ممکن است هزینه بیشتری برای خدمات خود دریافت کنند.
• برخی از مراکز خدمات اضافی مانند عکس رنگی یا فیلم ۳D را ارائه می‌دهند که هزینه سونوگرافی را افزایش می‌دهد.
• برخی از بیمه‌ها هزینه سونوگرافی بارداری را پوشش می‌دهند که میزان پوشش بیمه می‌تواند از شرکتی به شرکت دیگر متفاوت باشد.

بنابراین توصیه می‌شود قبل از انجام سونوگرافی داپلر با پزشک خود در مورد هزینه صحبت کنید و یا می‌توانید با تماس با مراکز سونوگرافی مختلف در مورد هزینه‌ها استعلام بگیرید.

چگونه برای سونوگرافی داپلر آماده شویم؟

در اینجا چند نکته برای آمادگی برای سونوگرافی داپلر آورده شده است که به‌طور کل عبارتند از:

• قبل از آزمایش با پزشک خود در مورد سابقه پزشکی خود صحبت کنید. این شامل هرگونه بیماری یا شرایطی است که دارید، همچنین هر دارویی که مصرف می‌کنید.
• از پزشک خود در مورد اینکه آیا باید قبل از آزمایش ناشتا باشید سوال کنید. برخی از سونوگرافی‌های داپلر نیاز به ناشتا بودن دارند، در حالی که برخی دیگر نیازی به این کار ندارند.
• اگر سیگار می‌کشید حداقل 2 ساعت قبل از آزمایش سیگار نکشید. استعمال سیگار می‌تواند بر نتایج آزمایش تأثیر بگذارد.
• از مصرف کافئین و الکل در 24 ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید. این مواد می‌توانند بر جریان خون شما تأثیر بگذارند.
• اگر برای سونوگرافی داپلر از شکم خود انجام می‌دهید از شما خواسته می‌شود که چند ساعت قبل از آزمایش مثانه خود را پر نگه دارید. این به این دلیل است که مثانه پر به‌عنوان یک “پنجره” برای امواج صوتی عمل می‌کند و به سونوگرافیست اجازه می‌دهد تصاویر واضح‌تری از عروق شما ایجاد کند.
• ممکن است از شما خواسته شود که لباس‌های خود را در ناحیه‌ای که قرار است سونوگرافی انجام شود در بیاورید. به شما یک روپوش داده می‌شود تا بپوشید.
• جواهرات یا سایر اشیاء فلزی که در ناحیه‌ای که قرار است سونوگرافی انجام شود بردارید. لذا این اشیاء می‌توانند با امواج صوتی تداخل داشته باشند و تصاویر آزمایش را مختل کنند.

کاربردهای سونوگرافی داپلر در بارداری

سونوگرافی داپلر در بارداری یکی از ابزارهای کلیدی برای پایش سلامت مادر و جنین است که به کمک آن می‌توان جریان خون در رگ‌های مختلف بدن جنین، بند ناف، جفت و حتی عروق مادر را بررسی کرد. این روش برخلاف سونوگرافی معمولی که صرفاً تصاویر ساختاری اندام‌ها را نشان می‌دهد، اطلاعات دقیقی درباره کیفیت خون‌رسانی و میزان اکسیژن‌رسانی به جنین ارائه می‌دهد.

کاربردهای مهم سونوگرافی داپلر در بارداری عبارتند از:

• بررسی جریان خون بند ناف: با کمک داپلر می‌توان مطمئن شد که خون و مواد مغذی به میزان کافی از طریق بند ناف به جنین می‌رسد.

• ارزیابی عملکرد جفت: اختلال در گردش خون جفت می‌تواند نشانه‌ای از مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی یا محدودیت رشد جنین باشد.

• پایش سلامت جنین در بارداری‌های پرخطر: در مادرانی با فشار خون بالا، دیابت بارداری یا سابقه مشکلات زایمانی، سونوگرافی داپلر کمک می‌کند وضعیت جنین به طور دقیق تحت نظر باشد.

• تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR): یکی از مهم‌ترین کاربردهای داپلر، شناسایی جنین‌هایی است که به دلیل اختلال خون‌رسانی، رشد کافی ندارند.

• ارزیابی خون‌رسانی به مغز و قلب جنین: در شرایط خاص، پزشک جریان خون شریان مغزی میانی یا قلب جنین را بررسی می‌کند تا خطر کمبود اکسیژن به موقع تشخیص داده شود.

• بررسی بارداری‌های دوقلویی یا چندقلویی: در این بارداری‌ها احتمال سندرم انتقال خون بین جنین‌ها (TTTS) وجود دارد و داپلر بهترین روش برای تشخیص زودهنگام آن است.

به طور کلی، سونوگرافی داپلر در بارداری ابزاری ارزشمند برای پیشگیری از عوارض جدی محسوب می‌شود و پزشکان با کمک آن می‌توانند تصمیمات درمانی دقیق‌تری برای حفظ سلامت مادر و جنین بگیرند.

عوارض احتمالی سونوگرافی داپلر

سونوگرافی داپلر همانند سایر روش‌های سونوگرافی بر پایه امواج صوتی کار می‌کند و به همین دلیل یک روش ایمن، غیرتهاجمی و بدون اشعه محسوب می‌شود. تاکنون مطالعات علمی معتبر هیچ شواهدی مبنی بر ایجاد عوارض جدی برای مادر یا جنین در اثر استفاده از این روش ارائه نکرده‌اند. با این حال، برخی نکات باید در نظر گرفته شوند تا از انجام صحیح و ایمن آن اطمینان حاصل شود.

• احساس ناراحتی جزئی: در برخی موارد ممکن است مادر هنگام حرکت پروب یا فشار ملایم روی شکم احساس ناراحتی کند، اما این موضوع موقت بوده و خطری ندارد.

• طولانی شدن مدت سونوگرافی: در صورت نیاز به بررسی دقیق جریان خون در رگ‌های مختلف، ممکن است زمان انجام داپلر کمی بیشتر از سونوگرافی معمولی باشد و باعث خستگی مادر شود.

• وابستگی به مهارت پزشک: یکی از محدودیت‌های مهم این روش، دقت بالای موردنیاز در تفسیر نتایج است. اگر اپراتور تجربه کافی نداشته باشد، احتمال تفسیر نادرست نتایج وجود دارد که می‌تواند منجر به نگرانی بی‌مورد یا برعکس، عدم تشخیص به‌موقع مشکلات شود.

• استفاده مکرر غیرضروری: اگرچه سونوگرافی داپلر ایمن است، اما انجام بی‌مورد و مکرر آن توصیه نمی‌شود و بهتر است فقط در صورت تجویز پزشک انجام گیرد.

به طور کلی، عوارض سونوگرافی داپلر بسیار محدود و ناچیز هستند و این روش یکی از مطمئن‌ترین ابزارها برای پایش بارداری و تشخیص مشکلات احتمالی به شمار می‌رود. رعایت اصول استاندارد و انجام آن در مراکز معتبر پزشکی، می‌تواند اطمینان خاطر مادر و پزشک را دوچندان کند.

سخن پایانی

باتوجه به فواید و مزایای سونوگرافی داپلر، توصیه می‌شود که خانم‌های باردار در صورت تجویز پزشک این سونوگرافی را انجام دهند. انجام سونوگرافی داپلر در موارد بارداری پرخطر، می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات و نجات جان جنین کمک کند.

در این مقاله سعی کردیم تا به‌طور کامل به بررسی سونوگرافی داپلر در بارداری از جمله موارد کاربرد، نحوه انجام، مزایا، معایب، هزینه و آمادگی برای انجام آن بپردازیم و امیدواریم که این اطلاعات برای شما مفید بوده باشد. همچنین در صورت داشتن هرگونه سوال یا ابهام می‌توانید در بخش نظرات زیر آن را با ما مطرح کنید.

سوالات پر تکرار

نتایج سونوگرافی داپلر چه زمانی آماده می‌شود؟

نتایج آزمایش شما معمولاً در عرض چند روز به پزشک شما داده می‌شود. پزشک شما در مورد نتایج آزمایش با شما صحبت خواهد کرد و در صورت نیاز به درمان بیشتر توصیه‌هایی را نیز ارائه می‌دهد.

آیا سونوگرافی داپلر برای همه خانم‌های باردار ضروری است؟

خیر، سونوگرافی داپلر برای همه خانم‌های باردار ضروری نیست. این سونوگرافی فقط در موارد خاص و با تجویز پزشک انجام می‌شود.

آیا سونوگرافی داپلر می‌تواند تاریخ زایمان را دقیقاً پیش‌بینی کند؟

سونوگرافی داپلر می‌تواند برای تخمین تاریخ زایمان استفاده شود، اما  همیشه دقیق نیست. سونوگرافی معمولی معمولاً برای تعیین تاریخ زایمان استفاده می‌شود.