­­سونوگرافی اورژانسی با استفاده از دستگاه اولتراسوند هندهلد

سونوگرافی اورژانسی با استفاده از اولتراسوند یا همان سونوگرافی پرتابل در نقطه مراقبت (POCUS) انجام می شود. کاربرد اولتراسوند در نقطه مراقبت برای تصمیم گیری فوری در مورد مراقبت از بیمار است. این کار توسط متخصص مراقبت های بهداشتی که از مجروحان یا افراد بیمار مراقبت می کند، انجام می شود. این استفاده از سونوگرافی موبایل اغلب برای ارزیابی یک وضعیت پزشکی اورژانسی همچون در محیط هایی مانند بخش اورژانس، واحد مراقبت های ویژه، زمین بازی، آمبولانس یا منطقه جنگی است.

اولتراسوند یا سونوگرافی اورژانسی برای تشخیص سریع مجموعه محدودی از آسیب‌ها یا شرایط پاتولوژیک استفاده می‌شود، به‌ویژه آن‌هایی که روش‌های تشخیصی و تصویربرداری مرسوم برایشان یا بسیار طول می‌کشند یا خطر بیشتری را برای فرد ایجاد می‌کنند.

سونوگرافی پرتابل در طیف گسترده ای از تخصص ها مورد استفاده قرار گرفته است؛ مخصوصا در دهه گذشته با ارتقاء دستگاه های سونوگرافی پرتابل که به سونوگرافی هندهلد نیز مشهور هستند. اکنون از این دستگاه برای انواع معاینات بالینی مختلف در کنار تخت بیمار استفاده می شود. برخلاف معاینه جامع اولتراسوند با دستگاه های سونوگرافی مبله که معمولاً توسط یک سونوگرافیست انجام می شود و توسط یک متخصص تفسیر می شود، معاینات سونوگرافی با دستگاه های پرتابل و توسط خود پزشک انجام و تفسیر می شوند و معمولاً دامنه محدودتری دارند.

کاربرد سونوگرافی اورژانسی چیست؟

احیای بیماران بدحال

گاهی اوقات سونوگرافی، تنها گزینه در ارزیابی مجروحانی است که برای انتقال و استفاده از سایر روش های تصویربرداری (مانند توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن) بسیار بیمار هستند یا بیماری آنها به قدری حاد است که باید تصمیمات پزشکی در مورد مراقبت از آنها کنار بالینشان اتخاذ شود. سونوگرافی پرتابل در مناطق روستایی یا مناطقی که از نظر پزشکی محروم هستند نیز کاربرد بسزایی خواهد داشت.

برای افرادی که علائم آسیب تروماتیک را نشان می دهند، ارزیابی متمرکز با سونوگرافی برای تروما یا معاینه FAST برای ارزیابی خونریزی استفاده می شود. سونوگرافی موبایل به طور متداول توسط پزشکان اورژانس و جراحان برای درمان افراد دچار تروما استفاده می شود، همچنین توسط امدادگران در مناطق جنگی و مشکلاتی چون بررسی حاملگی خارج از رحم کاربرد دارد.

ارزیابی اورژانسی وضعیت ریه، قلب و IVC

به طور مشابه، سونوگرافی اورژانسی می تواند ریه ها را از نظر هموتوراکس (خونریزی در قفسه سینه) و پنوموتوراکس (سوراخی که منجر به گیر افتادن هوا در قفسه سینه می شود) ارزیابی کند.

برای افرادی که با افت فشار خون به علت های ناشناخته مراجعه می کنند، از سونوگرافی برای تعیین علت شوک استفاده می شود. ارزیابی قلب و ورید(IVC) می‌تواند به پزشک در کنار بالین بیمار کمک کند تا درمان‌های مهم و فوری را اتخاذ کند. برای کسانی که با تنگی نفس حاد مراجعه می کنند، ارزیابی اولتراسوند از ریه، قلب و IVC می تواند بیماری های بالقوه تهدید کننده زندگی، از جمله پنوموتوراکس، پلورال افیوژن قابل توجه، نارسایی احتقانی قلب، ادم ریوی، افیوژن پریکارد و برخی آمبولی های ریوی بزرگ را ارزیابی کند.

پزشک اورژانس ممکن است از اولتراسوند پرتابل استفاده کنند تا ببینند که آیا قلب در تپش می باشد و یا خیر! ضربان منظمی دارد یا در اطراف آن افیوژن پریکارد یا مایع وجود دارد. پریکاردیوسنتز، روشی که در آن از سوزن برای تخلیه افیوژن استفاده می شود، می تواند از هدایت اولتراسوند یک سوزن برای کاهش خطر ضربه به ریه، قلب یا سایر اندام های حیاتی استفاده کند. دستگاه سونوگرافی مناسب برای ارزیابی اورژانسی وضعیت ریه و قلب، دستگاه سونوگرافی هندهلد مدل C4PL است.

هدایت سوزن در طول پروسیجر

استفاده از اولتراسوند برای هدایت سوزن ها در طول پروسیجرها ممکن است باعث بهبود موفقیت و کاهش عوارض در روش های انجام شده از جمله دسترسی مرکزی و وریدی، کانولاسیون شریانی، توراسنتز، پاراسنتز، پریکاردیوسنتز، آرتروسنتز، بی حسی منطقه ای، برش و تخلیه آبسه و برداشتن اجسام خارجی شود. اولتراسوند در نقطه مراقبت به طور فزاینده ای برای سرعت بخشیدن به مراقبت از بیمار و جلوگیری از روش تصویربرداری دیگر که بیمار را در خطر مجاورت تشعشعات یونیزان قرار می دهد، استفاده می شود. تشخیص سریع هنوز هم برای یک مجروح و هم برای متخصص مراقبت های بهداشتی ارزشمند است. استفاده از این روش در محیط‌هایی مانند بخش اورژانس می‌تواند زمان انتظار بشدت را کاهش دهد.

تشخیص بیماری های قلبی

درد قفسه سینه یکی از شایع ترین شکایاتی است که در بخش اورژانس دیده می شود. برای کسانی که با درد قفسه سینه مراجعه می کنند، سونوگرافی قلب می تواند در ارزیابی افراد مبتلا به افیوژن پریکارد، آمبولی شدید ریه (لخته خون در ریه) یا غربالگری افراد مشکوک به تشریح آئورت مفید باشد. استفاده از اولتراسوند همچنین در افراد با درد قفسه سینه، به دلیل مشکوک بودن به ایسکمی قلبی مفید است، به ویژه زمانی که نوار قلب اولیه یا EKG غیر قابل تشخیص باشد.

بررسی درد شکمی

درد شکم نیز یک شکایت رایج در بخش مراقبت های اولیه و بخش اورژانس است. بیماری کیسه صفرا یکی از علل شایع درد شکم است. سونوگرافی پرتابل در کنار بالین، کیسه صفرا را از نظر وجود سنگ های صفراوی که باعث اکثر بیماری های کیسه صفرا می شوند، ارزیابی می کند. سونوگرافی اورژانسی کیسه صفرا می تواند به سرعت به تشخیص و مراقبت از بیمار کمک کند.

تشخیص علت درد پهلو

درد پهلو می تواند نشان دهنده انسداد توسط سنگ کلیه یا آنوریسم آئورت شکمی باشد. در صورت مشکوک شدن به سنگ های انسدادی، کلیه ها را می توان با سونوگرافی از نظر علائم انسداد، که هیدرونفروز نامیده می شود، ارزیابی کرد. استفاده رایج از سونوگرافی پرتابل، به جهت شناسایی یا ارزیابی جنین در یک فرد باردار مفید است. زنان در سه ماهه اول بارداری می توانند حاملگی لوله ای یا خارج رحمی داشته باشند که در صورت عدم شناسایی، تهدید کننده زندگی مادر است. یک جنین تشکیل شده ممکن است از نظر ضربان قلب و حرکت طبیعی و سن حاملگی برای کمک به مراقبت از جنین و مادر باردار ارزیابی شود. یکی از بهترین دستگاه ها برای این کار که ما پیشنهاد می کنیم، سونوگرافی جیبی C5PL است.

سایر معاینات تشخیصی مبتنی بر علائم

لخته‌های خونی که در وریدهای عمقی بدن تشکیل می‌شوند؛ می‌توانند رها شده و عروق خونی در ریه‌ها را مسدود کنند؛ در نتیجه اکسیژن کم، فشار قلب و مرگ را به دنبال داشته باشند. شایع ترین محل این ترومبوزهای ورید عمقی (DVT) در پاها است. سونوگرافی پرتابل در کنار تخت بیمار می تواند وجود یا عدم وجود لخته های خون و محل آنها را در اندام تحتانی پروگزیمال تا پشت زانو تعیین کند.

کسانی که با درد چشم یا از دست دادن بینایی مراجعه می‌کنند، می‌توانند از سونوگرافی چشم برای تشخیص پاتولوژی اربیت استفاده کنند. سونوگرافی موبایل یا همان سونوگرافی همراه برای تشخیص جداشدگی شبکیه، خونریزی زجاجیه، در رفتگی عدسی و همچنین ارزیابی بیشتر پیشنهاد شده است. قطر غلاف عصب بینایی به عنوان یک شاخص بالقوه سایر بیماری ها در سیستم عصبی مرکزی توسط سونوگرافی پرتابل قابل شناسایی است.

چگونگی انجام سونوگرافی اورژانسی

سونوگرافی اورژانسی یکی از ابزارهای حیاتی در تشخیص سریع وضعیت‌های تهدیدکننده حیات به شمار می‌رود. این روش تصویربرداری با تکیه بر فناوری امواج فراصوت، امکان ارزیابی سریع، ایمن و بدون درد را فراهم می‌سازد و به پزشکان کمک می‌کند تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن، تصمیم‌گیری‌های حیاتی را انجام دهند. هرچند اصول فنی سونوگرافی اورژانسی مشابه سونوگرافی‌های معمولی است، اما تفاوت اصلی آن در اولویت سرعت، دقت عملیاتی و امکان اجرای آن در کنار تخت بیمار یا بخش‌های اورژانس است.

آمادگی بیمار در شرایط اورژانسی

در اغلب موارد اورژانسی، فرصت کافی برای آمادگی‌های معمول (نظیر ناشتایی یا پر بودن مثانه) وجود ندارد. بنابراین، بیمار بدون آماده‌سازی قبلی وارد فرایند تصویربرداری می‌شود. با این حال، در صورت وجود فرصت یا ضرورت، پزشک ممکن است دستورالعمل‌های ساده‌ای همچون تخلیه مثانه یا محدودیت غذایی کوتاه‌مدت را توصیه کند تا دقت نتایج افزایش یابد.

نحوه موقعیت‌دهی بیمار

بسته به نوع آسیب یا ناحیه مورد بررسی، بیمار روی تخت معاینه در حالت مناسب (خوابیده به پشت، پهلو یا نشسته) قرار داده می‌شود. تکنسین سونوگرافی یا پزشک تلاش می‌کند تا در سریع‌ترین زمان، بهترین دسترسی به ناحیه هدف حاصل شود و فرایند تصویربرداری بدون وقفه انجام گیرد.

استفاده از ژل سونوگرافی

ژل شفاف مخصوصی که پایه آبی دارد، روی پوست ناحیه مدنظر اعمال می‌شود. این ژل با حذف فضای هوایی بین پوست و مبدل (پروب)، امکان عبور مناسب امواج فراصوت را فراهم می‌کند و به وضوح تصویر کمک می‌کند.

عملکرد پروب و ثبت تصاویر

پروب دستگاه، امواج صوتی با فرکانس بالا را به داخل بافت‌های بدن ارسال کرده و انعکاس آن‌ها را دریافت می‌کند. این داده‌ها توسط سیستم پردازشگر دستگاه سونوگرافی به تصاویر زنده (real-time) تبدیل می‌شوند که روی مانیتور به‌صورت سیاه‌وسفید یا رنگی قابل مشاهده‌اند. این تصاویر برای بررسی ساختارهای داخلی مانند قلب، شکم، لگن، ریه‌ها یا رگ‌های خونی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

تفسیر سریع و تخصصی نتایج

در سونوگرافی اورژانسی، تفسیر تصاویر باید با سرعت بالا و دقت زیاد انجام شود. معمولاً یک رادیولوژیست یا پزشک اورژانس باتجربه، بلافاصله پس از انجام سونوگرافی تصاویر را بررسی می‌کند و یافته‌ها را در قالب گزارشی فوری به تیم درمان ارائه می‌دهد. این روند موجب می‌شود تا تصمیمات درمانی مانند جراحی، تجویز دارو یا اقدامات حمایتی، بدون تأخیر انجام شود.

چرا سونوگرافی اورژانسی انجام می‌شود؟

سونوگرافی اورژانسی یکی از مؤثرترین ابزارهای تشخیصی در شرایط بحرانی و نیازمند پاسخ فوری است. هدف اصلی این نوع سونوگرافی، تشخیص سریع، افتراق بالینی دقیق و آغاز فوری درمان در بیمارانی است که با علائم غیرمنتظره یا تهدیدکننده حیات به اورژانس مراجعه می‌کنند. در شرایطی که زمان اهمیت حیاتی دارد، سونوگرافی اورژانسی می‌تواند جایگزینی مطمئن، سریع و بدون اشعه برای روش‌های پرهزینه و زمان‌بر مانند سی‌تی‌اسکن باشد.

از جمله مهم‌ترین موارد کاربرد سونوگرافی اورژانسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. دردهای شکمی حاد

یکی از شایع‌ترین دلایل انجام سونوگرافی اورژانسی، بررسی منشأ دردهای شکمی است. این روش می‌تواند به تشخیص فوری بیماری‌های زیر کمک کند و در تصمیم‌گیری درمانی سریع نقش کلیدی ایفا کند:

• آپاندیسیت حاد

• التهاب یا انسداد کیسه صفرا (کوله‌سیستیت)

• وجود سنگ کلیه یا مجاری ادراری

• پارگی کیست تخمدان یا تورشن تخمدان

• حاملگی خارج رحمی

2. خونریزی داخلی

در بیماران دچار تروما یا با علائم شوک، سونوگرافی می‌تواند وجود مایع آزاد در حفره شکم یا لگن (به‌عنوان نشانه‌ای از خونریزی داخلی) را بررسی کند. این موضوع به‌ویژه در ارزیابی بیماران پس از تصادف یا سقوط از ارتفاع اهمیت حیاتی دارد.

3. ارزیابی زنان و زایمان

در دوران بارداری، هرگونه درد ناگهانی، خونریزی واژینال یا شک به حاملگی خارج از رحم باید به‌سرعت بررسی شود. سونوگرافی اورژانسی می‌تواند وضعیت جنین، محل قرارگیری حاملگی، ضربان قلب جنین و سایر موارد را در کوتاه‌ترین زمان ممکن مشخص کند.

4. مشکلات عروقی

در مواردی مانند ورم ناگهانی پا یا درد قفسه سینه، سونوگرافی داپلر اورژانسی می‌تواند وجود ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا آنوریسم آئورت شکمی را بررسی کرده و از بروز عوارض جدی مانند آمبولی ریه پیشگیری کند.

5. آسیب‌های ناشی از تروما

پس از تصادف، سقوط یا ضربه، احتمال آسیب به اندام‌های حیاتی مانند طحال، کبد، کلیه یا مثانه وجود دارد. سونوگرافی FAST  یکی از روش‌های مؤثر برای بررسی فوری آسیب‌دیدگی در این ارگان‌هاست.

6. تشخیص عفونت‌ها و آبسه‌ها

در صورت بروز علائم عفونت مانند تب بالا، درد موضعی یا تورم، سونوگرافی می‌تواند محل دقیق عفونت یا آبسه داخلی را شناسایی کرده و راهنمای اقدامات درمانی یا جراحی باشد.

بهترین ابزار برای سونوگرافی اورژانسی

اکنون که سونوگرافی جیبی قابل حمل و کوچکتر از سونوگرافی مبله و بعنوان مدل های همراه موجود است و در بسیاری از بررسی های بالینی مورد استفاده قرار می گیرد. بسیاری از پزشکان از سونوگرافی اورژانسی در تشخیص سایر مشکلات فوری و اضطراری، از جمله آپاندیسیت، پیچ خوردگی بیضه ، و آبسه استفاده می کنند. توصیف کامل هر یک از این موارد فراتر از حوصله این مقاله است، زیرا استفاده از اولتراسوند پرتابل به سرعت در حال گسترش است:

• درد بیضه – ارزیابی پیچ خوردگی بیضه ، اورکیت ، اپیدیدیمیت ، فتق
• درد لگن – ارزیابی پیچ خوردگی تخمدان ، کیست تخمدان و پارگی کیست تخمدان
• آزمون RUSH برای شوک یا هیپوتانسیون

سونوگرافی اورژانسی توسط تیم شرکت ایده گستر قدرت در زمینه های مختلف آموزش داده می شود. در حال حاضر به بسیاری از پزشکان، سونوگرافی اضطراری در طول دوره رزیدنتی پزشکی اورژانس یا برنامه های آموزشی فلوشیپ مراقبت های ویژه در ایالات متحده آموزش داده می شود. همچنین می توان آن را به عنوان بخشی از فرآیند آموزش مداوم، از طریق آموزش رسمی، آموزش یک به یک، نرم افزار آموزشی در ایران نیز توسط تیم شرکت ایده گستر قدرت فرا گرفت. شما می توانید برای آموزش سونوگرافی، تهیه بهترین دستگاه های سونوگرافی هندهلد و دریافت مشاوره های لازم، با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.