آیا دستگاه سونوگرافی ضد عفونی می‌شود؟

در سال‌های اخیر، استفاده از سونوگرافی به عنوان یک ابزار حیاتی در تصمیم‌گیری‌های دقیق بالینی گسترش یافته است. با این حال، این افزایش کاربرد، ضرورت انجام اقدامات احتیاطی مضاعف جهت اطمینان از ضدعفونی دستگاه سونوگرافی و تمیزکردن مؤثر پروب‌های آن را نمایان می‌سازد. به ویژه آنکه یافته‌های پژوهش‌های اخیر، ارتباطی معنادار میان بروز عفونت‌های بیمارستانی و کاربرد غیراصولی تجهیزات سونوگرافی را آشکار ساخته است.

روش‌های آندوسکوپی، اکوکاردیوگرافی از راه مری، و پروب‌های ترانس واژینال و ترانس رکتال، به دلیل ماهیت نیمه تهاجمی خود، مستلزم رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی هستند. این امر در خصوص پروب‌های غیرتهاجمی که در فرایندهای دسترسی عروقی، کانولاسیون و ارزیابی زخم و در تماس مستقیم با پوست آسیب‌دیده به کار می‌روند نیز صادق است. به منظور پیشگیری از انتقال عفونت از طریق تجهیزات سونوگرافی، انجام مجموعه‌ای از اقدامات پاکسازی و ضدعفونی قبل و پس از استفاده برای هر بیمار ضروری است.

این مقاله، راهنمایی‌هایی پیرامون شیوه‌های صحیح تمیزکاری دستگاه‌های سونوگرافی و ضدعفونی پروب‌ها، و همچنین راهکارهایی برای تضمین حداکثر انطباق با رویه‌های استاندارد ضدعفونی محیط کار در راستای حفظ ایمنی بیماران و کارکنان ارائه می‌نماید.

قبل از تمیز کردن و ضدعفونی پروب‌های سونوگرافی

پیش از اقدام به تمیزکاری و ضدعفونی نمودن پروب‌های سونوگرافی، مراجعه به بخش مربوط به آماده‌سازی پروب‌ها در دفترچه راهنمای کاربری سیستم سونوگرافی ارائه شده، امری مهم است. این اقدام تضمین می‌نماید که از روش‌ها و مواد مناسب و تأیید شده جهت حفظ عملکرد مطلوب و ایمنی دستگاه استفاده می‌گردد.

آخرین دستورالعمل‌های مربوط به تمیزکاری و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی در دفترچه راهنمای مربوط به پردازش پروب‌ها و دفترچه راهنمای کاربری پروب‌های ترانس ازوفاژیال (Transesophageal) موجود است. این راهنماها شامل جزئیات روش‌ها و مواد گوناگون تمیزکاری و ضدعفونی هستند که برای انطباق با استانداردهای سخت‌گیرانه، نظیر ISO 17664، مورد تأیید قرار گرفته‌اند.

نگهداری از دستگاه سونوگرافی

در صورتی که کلینیک‌ها یا مراکز درمانی اقدام به تهیه دستگاه سونوگرافی باکیفیت و از برندهای معتبر نمایند، شرکت عرضه‌کننده در بازه‌های زمانی مشخص نیروهای فنی خود را جهت بررسی وضعیت فنی دستگاه به محل اعزام می‌کند. این بازدیدهای دوره‌ای فرصتی است برای شناسایی و رفع به‌موقع هرگونه ایراد، تا از ایجاد اختلال‌های جدی‌تر در عملکرد دستگاه پیشگیری شود. با این وجود، رعایت اصول نگهداری صحیح توسط پزشکان و کادر درمان، نقش مهمی در افزایش عمر و عملکرد بهینه تجهیزات دارد.

برای مثال، دستگاه‌های سونوگرافی واژینال به دلیل تماس مستقیم با بدن بیمار، نیازمند توجه ویژه در زمینه پاک‌سازی و رعایت اصول بهداشتی هستند؛ زیرا آلودگی‌های باقی‌مانده روی پروب، می‌توانند ناقل باکتری و بیماری باشند. همچنین محل نگهداری کابل‌ها و پروب باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که از پیچ‌خوردگی یا تماس نزدیک سیم‌ها جلوگیری شود، چرا که چنین مواردی ممکن است به قطع ناگهانی یا اختلال عملکرد دستگاه منجر شود. در ادامه، به نکات بیشتری در مورد تمیزکاری و نگهداری اصولی از دستگاه سونوگرافی خواهیم پرداخت.

ضدعفونی دستگاه سونوگرافی به صورت استاندارد

به دنبال بررسی ارتباط میان سونوگرافی و شیوع عفونت‌های بیمارستانی، مشخص گردید که در نحوه تمیز و ضدعفونی نمودن پروب‌ها (Probe)، به ویژه در زمان استفاده از روکش‌های استریل، روش‌های یکسانی اعمال نمی‌گردد. این امر، بر ضرورت تبعیت از پروتکل‌های بهداشتی توصیه شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) و مؤسسه آمریکایی سونوگرافی در پزشکی (AIUM) جهت دستیابی به یک رویکرد استاندارد و منطبق در تمیزکاری و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی تأکید می‌نماید.

بر اساس این پروتکل، متخصصین ملزم به رعایت موارد زیر هستند:

• استفاده مداوم از روکش‌های پروب سونوگرافی در تمامی سونوگرافی‌های مداخله‌ای و داخل حفره‌ای.
• اطمینان از کاربرد ژل استریل در کلیه پروسیجرهای تهاجمی و داخلی.
• به‌کارگیری روکش‌های استریل برای پروب‌ها.
• استفاده از روکش‌هایی با اندازه منافذ کمتر از 30 نانومتر به منظور محافظت از مبدل در برابر اغلب ویروس‌ها.
• پوشیدن صحیح و کامل دستکش در طول معاینه، به منظور حفظ ایمنی بیمار و پرسنل.
• استفاده از دستکش هنگام برداشتن روکش مبدل، با هدف جلوگیری از تماس آن با مایعات بدن.
• پرهیز از خشک کردن پروب‌ها با حوله خشک، به‌دلیل اثبات تأثیر آن در افزایش خطر آلودگی.
• ضدعفونی نمودن دستگاه سونوگرافی و تجهیزات پس از استفاده برای هر بیمار.

رعایت این دستورالعمل‌ها به بهبود کارایی تمیزکاری و همچنین حفظ قابلیت اطمینان و طول عمر پروب‌های سونوگرافی کمک خواهد کرد. این نکته از اهمیت بالایی برخوردار است؛ زیرا هزینه‌های تعمیر و نگهداری تجهیزات پزشکی، به ویژه پروب‌ها، می‌تواند قابل‌توجه باشد. در واقع، سهل‌انگاری در پروسه تمیزکاری و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی، نه‌تنها می‌تواند منجر به آسیب به پروب و در نتیجه هزینه‌های تعمیر شود، بلکه ممکن است نیاز به تعویض کامل آن را نیز به همراه داشته باشد.

با توجه به اینکه قیمت دستگاه سونوگرافی و به خصوص پروب‌های پیشرفته می‌تواند بسیار بالا باشد، رعایت دقیق پروتکل‌های بهداشتی علاوه بر ایمنی بیمار، از نظر اقتصادی نیز حائز اهمیت است.

تفاوت میان پاک‌سازی و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی

در واقع، پاک‌سازی تجهیزات سونوگرافی نه‌تنها شامل ضدعفونی است، بلکه مراحل تکمیلی دیگری را نیز در بر می‌گیرد. فرایند پاک‌سازی را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی نمود:

1. تمیز کردن (Cleaning): زدودن و حذف آلودگی‌های قابل رویت.
2. ضدعفونی سطح پایین (Low-Level Disinfection): از بین بردن بیشتر باکتری‌ها، برخی ویروس‌ها و قارچ‌ها. مبدل‌های خارجی که با پوست سالم و تمیز در تماس هستند، اگرچه نیازمند تمیز کردن پس از هر معاینه می‌باشند، توسط AIUM در رده کم‌خطر طبقه‌بندی شده و ازاین‌رو، ضدعفونی سطح پایین برای آن‌ها کافی تلقی می‌شود.
3. ضدعفونی سطح متوسط (Intermediate-Level Disinfection): از بین بردن محدوده وسیع‌تری از میکروارگانیسم‌ها نسبت به ضدعفونی سطح پایین؛ اما نه همه اسپورها.
4. ضدعفونی سطح بالا (High-Level Disinfection): از بین بردن تمام میکروارگانیسم‌ها به جز تعداد زیادی از اسپورهای باکتریایی. AIUM تأکید کرده است که ضدعفونی سطح بالا برای پروب‌های سونوگرافی مورد استفاده داخلی الزامی است. افزون بر این، در صورت امکان، توصیه می‌شود که تمامی مبدل‌های سونوگرافی داخلی با پوشش محافظ یک‌بار مصرف پوشانده شوند.
5. استریلیزاسیون (Sterilization): از بین بردن کامل تمامی اشکال حیات میکروبی، از جمله اسپورهای باکتریایی.

هنگامی که تمامی مراحل فوق به طور کامل انجام شوند، این فرایند به عنوان پاکسازی (Reprocessing) طبقه‌بندی می‌گردد.

تمیز کردن دستگاه سونوگرافی

تمیزکاری و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی می‌تواند شامل استفاده از محلول صابون رقیق، محلول‌های ضدعفونی‌کننده ویژه نمایشگرهای LCD، آب خالص، الکل ایزوپروپیل، دستمال‌های مرطوب و پارچه‌های بدون پرز باشد. همواره به خاطر داشته باشید که برای اطلاع از روش‌ها و مواد تمیزکاری اختصاصی برای نوع خاص سیستم و مبدل سونوگرافی، باید از پروتکل‌های مربوطه پیروی نمایید.

علاوه بر این، نگهداری و تمیزکاری منظم مانیتورها، صفحه‌کلیدها، کابل‌ها و سایر اجزا (حتی اگر تماس مستقیمی با بیمار نداشته باشند) نیز ضروری است. بررسی‌ها نشان داده‌اند که این سطوح و لوازم جانبی تجهیزات اغلب مورد غفلت واقع شده و به ندرت، به‌عنوان‌مثال یک بار در هفته، تمیز می‌شوند. از آنجایی که این وسایل حاوی قطعات الکترومکانیکی هستند، قرارگیری مداوم در معرض گردوغبار و رطوبت می‌تواند بر کارایی تجهیزات سونوگرافی اثر گذاشته و قابلیت اطمینان و عملکرد آن‌ها را دچار اختلال نماید.

درنهایت، توصیه می‌شود صرفاً از مواد تمیزکننده، ضدعفونی‌کننده و ژل‌هایی استفاده شود که سازگاری آن‌ها با نوع خاص پروب سونوگرافی مورد نظر، مورد تأیید قرار گرفته باشد. فهرست این مواد سازگار معمولاً در کارت اطلاعات مربوط به پروب ارائه می‌گردد.

سؤالات متداول تمیز کردن و ضدعفونی دستگاه سونوگرافی